A Guerra da Independencia Española (1808-1814): Resistencia, Conflito e Legado

A Guerra da Independencia Española (1808-1814): Resistencia e Transformación

A revolta popular e a formación de Xuntas

O 2 de maio de 1808, o resto da familia real preparábase para partir cara a Baiona, onde se cría que Napoleón tiña secuestrado a Fernando VII, segundo os rumores estendidos entre a poboación de Madrid. Unha multitude alzouse de forma espontánea contra a presenza francesa para impedir a súa partida. A revolta foi reprimida polas tropas ao mando do xeneral Murat, pero esta propagouse por todo o país e un movemento de resistencia popular freou o avance das tropas imperiais.

En certas cidades a poboación alzouse contra a invasión francesa e xurdiron Xuntas de armamento e defensa. As Xuntas foron primeiro locais e estaban formadas por personalidades partidarias de Fernando VII. Pouco despois creáronse Xuntas provinciais, que asumiron a soberanía en ausencia do rei, lle declararon a guerra a Napoleón e buscaron o apoio de Gran Bretaña.

En setembro de 1808 as Xuntas enviaron representantes a Aranjuez para formaren unha Xunta Suprema Central que coordinase a loita e dirixise o país. Era unha forma de goberno que culminaba a ruptura coas institucións da monarquía.

A resistencia: sitios e guerrillas

O carácter desorganizado da resistencia semellaba confirmar as previsións de Napoleón de que a invasión habería de ser rápida e doada. A resistencia dalgunhas cidades sometidas aos sitios das tropas francesas, soportando bombardeos e fame durante meses, inmobilizou parte do exército francés e impediu o avance cara ao Levante. Ademais, a derrota dos invasores no Bruc e en Bailén impediron a conquista de Andalucía, forzaron a Xosé I a abandonar Madrid e unha gran parte dos soldados imperiais repregáronse ao norte do Ebro. Napoleón desprazouse a España para dirixir a contraofensiva cun exército de 250.000 homes.

En 1808, o exército tradicional español era incapaz de se opor ao avance das forzas francesas. Por iso, a resistencia á invasión realizouse mediante as guerrillas, pequenos grupos locais que chegaron a encadrar uns 55.000 homes. Os seus membros eran labregos, artesáns, estudantes…, aínda que os seus dirixentes pertencían ás elites cultas: militares e clérigos. As guerrillas destruían as instalacións do exército, interferían os seus movementos e asaltaban convois de aprovisionamento, sometendo os franceses a unha presión e desgaste permanentes.

En 1812, o curso da guerra quedou afectado pola campaña que Napoleón iniciou en Rusia e que o obrigou a retirar milleiros de efectivos da Península. Ante isto, as tropas españolas ao mando do xeneral Wellington conseguiron a vitoria dos Arapiles, que marcou un punto de inflexión no desenvolvemento militar da guerra. Xosé I abandonou Madrid e Napoleón decidiu pactar a fin do conflito cos españois, e permitir a volta de Fernando VII (Tratado de Valençay).

Actitudes sociais, políticas e ideolóxicas

A invasión francesa obrigou as diferentes correntes ideolóxicas a tomaren partido fronte á presenza e á nova monarquía napoleónica. Unha minoría de españois, coñecidos como afrancesados, colaboraron coa monarquía de Xosé I.

O groso da poboación española formou a fronte patriótica, isto é, os que se opuxeron á invasión. A meirande parte do clero e da nobreza desexaban a volta ao absolutismo baixo a monarquía de Fernando VII. Algúns ilustrados crían que coa súa volta se podería emprender un programa de reformas e a modernización do país dentro das canles do Antigo Réxime. Os liberais vían na guerra a oportunidade de realizar un cambio no sistema político.

Á marxe de posicións ideolóxicas, gran parte da poboación afrontou a guerra como un movemento de defensa e resistencia contra o invasor e coa súa actitude de rebeldía adoptou posicións claramente revolucionarias ao asumir o dereito a decidir sobre o seu propio destino.