Langile mugimendua eta nazionalismoa euskal herrian

Enviado por L.Lopez y clasificado en Historia

Escrito el en vasco con un tamaño de 7,43 KB

8 . JOAQUIN COSTAREN OLIGARKIA ETA KAZIKISMOA

1901 Joaquin costa idatzi zuen.” oligarkia y caciquismo como la forma actual de gobierno de españa: urgencia y modo de salvarla” lan politikoa da. Forma historikoa, edukia politikoa. Lehenengo mailako testua. NItziz, testu subjektiboa da Jauntxokeria kritikatzen duelako. Espainiako herritar guztientzat dago eginda agintearen ustelekria salatzeko. Canovasek egin zuena kritikatzen du eta berare ustez, bere erruz hasi zen jauntxokeria eta hauteskundeen manipulazioa bipartidisimoa dela eta.

alfonso xii errege eta canovas gobernaburu izanik, bi alderdi politikoa txandakatuz joan ziren, liberalismo kontserbadorea eta liberal fusionista. 1876.Urtean konstituzioa aldarrikatu zen eta askatasuna eta berdintasuna bermatzen duten, horretarako, botere banaketa eta subiranotasun partekatua ezarri zuten. Konstituzioa zentralista zen, gobernuak alkateak aukeratzen zituen eta sistema politikoaren kontra joatea delitutzat hartzen zen.

hauteskundeak manipulatzen ziren. Jauntxo bat herrialde bakoitzean zegoen eta hauteskundeak manipulatzen zituen enplegu on baten truke, diruaren truke etab.. Baina berrezarkuntza amaitu zen canovas hil zutenean. 98ko hondamendia hasi zen eta garai artako idazleak( pio, unamuno, machado..) honi buruz hitz egiten zuten bere lanetan.

alfontso xiii tronoan jarri zuten 16 urterekin eta kazikismoa eta hauteskundeen manipulazioa desagertzen saiatu ziren baina primo de riverak altxamendu militar bat egin zuen eta 7 urte horietan ez zen kazikismoa desagertu. Testu honek kazikismoa eta ustelkeria kritikatzen du eta herritarrei hausnarketa bat egitera bultzatzen die. Argi uzten ditu berrezarkuntzaren akatsak eta berrizteko beharra. 1890ko gizonen sufragio unibertsala fartsa bat izan zen.


EH INDUS. GAI 5

1- SPAIN ATZERATUTA EUROPAREKIKO: Arrazoiak: energia baliabide eskasak, barne merkatuaren falta, ahultasun demografikoa, erosteko ahalmen txikia, bertako kapitala y teknologia falta. 2 EH INDUS: Lehen industriek 1840 inguruan. Industriaren garapena bultzatu zuten faktoreak: 1876: foruak kendu -> zentralismo politiko+ekonomikoa-> barne merkatuaren sorrera. 1878: kontzertu ekonomikoak-> burgesiak  bere negozioen probetxurako erabiliko ditu. - Protekzionismoa. - Aurrerapen teknologikoak. BIZK: Industrializazio azkarra, kontzentrazio geografikoa+sektoriala ondorioz. Faktore positiboak: mearen kalitatea, lurrazalaren egotea, kostan egotea -> Bessemer bihurgailua. Burgesiak botere ekonomikoa lortzen du. Bankuak, aseguru etxeak, eusko trenbideak, deustuko uni.. GIPU: Beranduago (1900-20), motelago, sakabanatuago, dibertsifikatuago, burgesia txikiagoa, inmigrazioa txikiagoa, gizarte aldaketa txikiagoak. ARABA +NAF: xx erdialdean sortu. Spain mailan: katalunia(ehungintza)+bizkaia(siderurgia) gora egin. 3 GIZARTE ALDAKETAK: 1)Demografia eztanda: Bilbo inguruko biztanleria gora. B) Hiritartze prozesua: Inmigrazioa hirietan zabaldu. Langile auzoak sortzen dira. Langileen baldintzak: ordu asko, soldata gutxi (bonotan), umeak lanean (eskola ez), osasun baldintzak negargarriak, higienerik ez, ur + argindarrik ez, elbarritasunak, gaixotasunak, istripuak, heriotzak, alkoholismoa.. Ideia sozialistak +anarkistak zabaldu ziren eta langile mugimendua sortu zuten. Inmigrazioa =/ euskaldunak nazionalismoaren sorrera ekarri zuen. C ) Gizarte talde berrien sorrera: goi burgesia, burgesia ertaina eta herri klaseak ( ondorioz, proletargoa)



EUSKAL NAZIONALISMOA 6 GAIA.

1 AURREBALDINTZAK: -Askatasun nazionalaren aldeko borrokak Europan. - Industrializazioaren ondorioak: burgesia estatalista, proletargo sozialista, nekazari + burgesia txikia: euskalzalea, tradizionalista… - foruen abolizia -> deskontentua -> nekazaritza gizartera bueltatzeko gogoa. 2 IDEOLOGIA: Sabino Arana da euskal nazionalismoaren sortzailea. Bere ideologia:- “Jaungoikoa ta legizarra”. - Katolizismoa. -Nazionalismo defentsiboa: espainiatik zetozen mehatsuen aurka gure nazioa dago: arraza, hizkuntza ohiturak.. - antolamendu katedrala->independentzia. - inmigranteei gorrotoa. - nazio guztiek dute independentzia eskubidea. 3 BILAKAERA: A) Aranaren garaia ( 1890-03) : Aranak artikuluak, diskurtsoak etab. Egiten ditu. 1894: Euskaldun Batzokija sortu. 95: Euzko Alderdi Deltzalea. Hauteskundeetan parte hartu ez, beste partidoekin aliantzarik ez. -> jende berriak sartzen dira alderdian( ramon de la sota, adbz). -> aldaketak: hauteskundeak bai, aliantzak bai, diskurtsoak moderatu. B) Arana hil ondoren( 1903-30): Alderdiak barne egitura sendotzen du, biltzeko leku berriak zabaldu, prentsa eta sinbologia propioa sortu. Afiliatu berriak, hauteskundeetan arrakasta.. - baina alderdi barruan tentsioa dago. Bi korronte daude: 1- automobilistak. Moderatuak. 2) independetista moderatuak.     1921 bitan banatzen dira: comunion nacionalista Vaxa ( automob.) y aberritarrak ( indepen.) Primo de riveraren diktaduran(1923-30) komunionistek ezin izan zuten politikan parte hartu eta erbestera joan ziren. 30ean, diktadura amaitu zenean, bi taldeak elkartu egin ziren berriro: EAJ. Langile mugimenduak: langileek garatzen dituzten ideologiak, erakundeak eta ekintzak, gobernu eta enpresarien aurrean beren lan eta bizi baldintzak defendatzeko. Bi erakunde mota: alderdi politikoak+ sindikatuek. Bi ideologia: anarkismoa+sozialismoa. LAN MUG EH: 1890ean 25000 langile zeuden Bizkaian baldintza penagarrietan. -> anarkismoa: klandestinitatean denbora luzez. 1897: canovas hil zuten, ondorioz, pertsekuzioa -> anarkismoa difuminatu CNT sortu arte. -> sozialismoa: - facundo perezagua(1890-1911). 1886an bizkaiko alderdi sozialista sortu. Sindikalismoen buru. Borroka sindikalari lehentasuna. - indalezio prieto( 19111 aurrera). Sindikatuen presioa gutxitu eta politikan parte hartu nahi. - perezaguaren erradikalismoan eta prietoren modeantismoak talka egin zuten.

Entradas relacionadas: