Arte erromanikoa

Arte erromanikoa:XI. eta XII. Mendeetan estilo berri bat  Garate zen Europan zehar. Gizarte feudala zn garai hartako gizarte mota. Lur eremu haietan jabetza eta jopuen bizitza eta lana erabakitzeko ahalmena zuen instituzio aristokratiko honetan berealdiko indarra hartu zuten nobleek errege botere gera eta ahulagoaren aurrean.Hirien kaltean nekazari-giroa arin azkartu zen, aurrerakuntza eta lehiarako gogoa ahulduz.Norbanakoaren aurkakoa da funtsean kultura feudala, haren araberako pribilegioak ez baitira norberaren ekimen edo gaitasunaren ondorioa, baizik eta, inor halako etxean sortu delarik haren oinordekoa delako, estatu jakin arteko kidea izaeraren ondorioa.Gizartearen formalismo estereotipatuak arte eta kulturan errepikatzen dira.Formen zurruntasuna eta errealitatearen abstrakzioa estilo erromanikoaren ezaugarri nagusiak ziren.Erromako arteaz geroztik  lehen  aldiz, europako adierazpen artistikoa da erromanikoa. Estilo Bizantzio eta Islameko eragina. Arte  erromanikoak izaera teokratikoa zuen:jainkoaren boterea goresten zuen eta zuzen-zuzen loturik zegoen, bai europaren batasun izpiritualari, baita feudalismoaren garapenari ere.Frantziako  Borgoinan dagoen Clunyko beneditarren ordena otoitzean eta birpopulaketa zuzentzen aritzen zen eta  eragin nabarmena izan zuen erromanikoaren sorreran eta zabalkuntzan,Mendebalde kristau guztian zehar zabaldu zituzten forma erromaniko klunitarrak, ikusgarri hazi ziren fraide-ordenak goi erdi aroko gizartean eta eragin nabarmena izan zuten. Latifundio handien jabe bihurtu ziren monasterioak eta kultura gune bakarrak. Bestalde erromesaldi-bideetan eraikitzen ziren tenpluen bidez estilo hau Europa leku desberdinetara helduko da.ARKITEKTURA EROMANIKOA:Erromanikoa artea zen gehienbat baina pintura eta eskultura oso integratuta zeuden eraikinetan. arkitektura  erlijiosoa da erromanikoaren sormenik nagusiena. Eraikin aipagarrienak eliza eta monasterioak dira. Eliza gehienak latindar gurutzedun oinplanoa dute eta 1edo 3 nabe. ziborioak nabarmenduriko gurutzadura eta batez ere buru aldean aldarren kokalekua diren absideak nabarmenak. aldiz monasterioetan klaustroa da garrantzitsuena bere erdi puntako arkuekin. honeri patioa inguratzen duten zutabeek eusten dituzte.Materiala:harria erabili zuten hormetan,harlandua. estalkia egurrezko teilatuen suteak saihesteko  astuna bada ere harriz egindako gangak erabiltzen zituzten.Elementu arkitektonikoak:1-oinplanoa latindar guutzeko oinplanoa da gehien erabiltzen dena.luzetarako nabe bakarrekoa edo hirukoa,erdiko nabeaaltuagoa eta zabalagoa da babside erdizirkularrean amaitzen da aldareanren kokalekua izanik8ekialderantz).batzuetan abside honetan kapeatxo erradial batzuk zabaltzen dira(absidioloak).erromesaldiak elizetan albko nabeak absidean lotzen dira girola deituriko pasabide kurbatu batez.Eraikin aleokistauetako nartex edo sarrerako atariar eutsi ziotn.Luzetarako nabea zeharkako(traseptua)nabearekin gurutzatzen da, gurutzadura hedatuz.gurutzaduran, eta aldarea ergitzeko oinplano karratua duen zinborioa ed linterna altzatzen da.zinborioan lehioak egiten dira argia sartzeko.luzetarako nabeen oinaldean eta kanpoaldean fatxada nagusia dago eta transeptuaren 2aldeetan fatxada bana.Dorreak fatxada nagusiaren aaldeeta kokatzen dira eraikinari lotuta.ARKUA gehien erabiltzen dena erdi-puntakoa da, erabiltzen da  gangaren egituran, nabeen arkuteian, lehioetan, atarietan,klaustroetakoakuterietan,apangarri gisa...2-estetika erabiltzen den estalkia ganga da, harriz eginikoa,sendotasun handiagoa emateko eraikinari.a)kanoi-ganga:erdi-puntako arkua luzetarako ardatzean zehar desplazatzen denean sortzen da.gehien erabiltzn dena.indartu egiten da:fijoi-arkuez(barnealdetik)eta kontra hormez edo estriboz(kanpoaldetik)b)ertz-ganga:bi kanoi ganga perpendikularrean gurutzatzen dieean sortzen da.Erdiko nabearen gangarn gainetik bi isurkiko teilatua da eta alboko nbeen gangen gainetik isurki bakarrekoa.Eliza handietan tribunak erabiltzen zuten alboko nabeen gainetik.tribunen funtzioak:erdiko nabeen deskarga arku bezala,ergitasun gehiago emateko tribunetako lehioak ireki eta spazio gehiago emateko elizari.3-euskarriak:a)murrua:silarrezko eta lodiera handiko murruak eusten ditu ganag foema duten harrizko estalki garai ea astunak..kanpoaldean kontra hormez indartzen damurruan lehio guti eta ilusntasunak misterio giroa eman.b)pilareak eta kolomak:pilareak harrizko ganga eusteko.4-portalea:ataria da elementu inportantea.erromanikoan txaranbeldua da ezaugarriena.zutabetan auskarritzen diren arku zentokidez osatua dago.a)dintela:karga bati eusten dion elemenu hoorizontala ertzak ate zangoaren gainean jartzen ditu.b)arkibolta:portada osatezn duten arkuen multzoko arku bakoitzari deitzen zaio.c)tinpanoa:dintelak eta arkiboltek mugatzen duten eremua.d)kapitela:arkuari eusten dion zutabe bakoitzaren fuste gainean ezarrita dagoen elementua.e)teilategalak:hormatik kanpo nabarmentzen den teilatuaren atalak.