Euskera eta literatura

Espazioa: Gertaerak jasotzen diren lekuari, ezpazio erreala edo asmatua izan daiteke. -espazio erreala: narraziotik kanpo eres existitzen da. -espazio asmatua: ez da narraziotik at existitzen, irreala da. Narrazioko espazioa ez da benetakoa sinesgarria da, ez da benetan existitzen, leku batzuetan oso antzeakoa da. 2 modutan deskriba: -Objetiboki: argazki bati begira bezala deskribatzen du lekua. -Subjetiboki: narratzailearen edo pertsonaien sentimendu eta emozioekin nahastuta heltzen zaigu. Narratiba: Pertsonaiak: pertsonaiak istorioa osatzen duten gertaeretan parte hartzen duten pertsonak zein animaliak dira. Eurak narrazioaren ezaugarririk garrantzitsuena. Sailtzeko, irizpide bat baino gehiago garrantzia, nortasuna, karakterizazioa. Garrantzia: -nagusiak: garrantzitsuenak dira. Erabakigarriak dira gertaerak garatzeko, ekintzak ez bailuke aurrera egingo. Protagonista: ekintzak aurrera ateratzen dituena. Antagonista: protagonistaren aurkaria. 

-Bigarren mailakoak: ekintzetan parte hartzen dute, baina garrantzi gutxiagoak 2.mailako pertsonaiei pertsonaia laguntzailea deritzo.Petsonaia nagusiei gertatzen zaizkien gorabeherak bultzatu, edo korapiloa gainditzen daguntzen die. Nortasuna: - Pertsonaia lauak: nortasun sinplekoak, ez dira aldatzen, pertsonaia onak beti dira onak eta iñoiz ez dute okerrik egiten. Pertsonaia txarrek, beti jokarzen dute gaizki. - Pertsonaia biribilak: konplexukoak dira, psikologikoki landuak, eta bilakaera agertzen dute narrazioan zehar. Gaizto zirudiena protagonistaren sabaltzaile bihur daiteke. Garrantziaz eta nortasunaz gain, karakterizazioa funtsezkoa da pertsonaiak taxutzeko. Pertsonaien karakterizazioa: Pertsonaien berri emateko moduari karakterizazioa deritzo. -Karakterizazio zuzena: narratzaileak berak esaten digu zuzenean pertsonaia nolakoa den, fisikoki zein psikologikoki, mota hau deskribapen zatietan aurki dezakegu, kontakizunaren erritmoa moteldu ohi dute intentsitate maila jaitsi. -Zeharkako karakterizazio: ez digu zuzenean pertsonaien ezaugarririk ematen, kontakizunean zehar banatzen da. Karakterizazio honek ia oharkabean marrazten ditu pertsonaiak, ez ditu ekintzak eteten, eta kontakizunaren erritmoak intentsitate maila gorena mantentzen du.

Lirika: Poesiak ez du bat bateko identifikazioa ahalbidetzen, poema gehienetan ez dago tramarik. Poemetan istant bat jasotzen da, ideia, sentimendu edo sentipen bat. Arlo formalean ere baditu berezitasunak: batzuetan neurtitzetan idatzita dago, eta errima ere izaten dute. Egitura: Ez dute narrazioek bezain egitura zurruna eta pasartea edo istorioa elipsiz beteta egoten da. Bizitzaren aurrean agertzeko jarrera, ideia edo sentimendua adierazten dute. Esanahia: Poema guztiak maila sinbolikoan interpretatu behar izaten dira. Poemek inoren lekuan jartzeko aukera ematen dute gure sentimendu eta esperientziez osatu behar baita bestek sentitutakoa. Hizkera poetikoa: Hizkera landu eta berezia eta estilo baliabide ugari, 2.mailako interpretazioa ahalbidetzen dute eta ahalik eta hitz gutxienekin adierazkortasun maila handia bilatu ohi da. Baliabide fonetikoak musikaltasuna, semantikoek adiera eta sintaktikoek erritmoa. Gaia: gaiak askotarikoak eta bizitzari aurre egiteko jarrera, ideia edo sentimendua garatzen du. Hartara norbanakoaren barne munduaren isla da. Ahotsa: Narratzaileari buruz ez dugu inolako xehetasunik, ez bada pertsona gramatikala ahots poetikoa. - Lehenengo pertsonan agertzen den ahotsari, ni poetikoa deritzo, irakurlea norbanakoaren eremu pertsonalera hurbiltzen du. -2.pertsonan idatzita dagoenean, zu poetikoa, narratzaileak zuzenean sartzen du irakurlea poeman, eta elkarrizketa garatzen da. -3.pertsona sentimenduak orokortu edo unibertsalizatzen ditu. Narratiba: Gertaerak edo ekintzak kontatzen dira. Ezaugarriak eta osagaiak: egitura, denbora espazioa, pertsonaiak eta narratzailea. Denbora: denboraz adierazten du gertatzen den eta gertaera horien iraupena. Noiz gertatzen den zehazteak istorioa kokatzen laguntzen die. 3 narrazio mota: -denbora lineala: hasiera, korapiloa eta amaiera. - antzeranzko jauziak flashbackak aurretik gertatutakoa irakurleari azaltzako. -geroago gertakizun batera salto eta aurreranzko jauzia edo flashorwarda deritzo. Egitura: Narrazioa gertaera edo ekintzen hurrenkera da. 3 ataletan: hasiera, korapiloa eta amaiera. - Hasieran pertsonaiek eta haien arteko harremanak aukeztu eta kontakizuna non eta noiz gertatzen den. - Korapiloa hartzen da arazo edo gatazka batek egoera aldatzen duenean, gatazka horiek istoria garatzen du. -Amaieran korapiloan azaldutako gatazkari irtenbidea ematen zaio. 2 mota: -Itxia: jarraipenik onartzen ez duena. -Irekia- jarraipena onartzen duena. ATZIN EZPAZIOA...