Natur

a) Nastiak:hostoetan eta sustraietako mugimendua.

b) Tropismoak: zurtoinetan eta sustraietan gertatzen diren mugimenduak.

ANIMALIETAN: 1.- Mugimendua: borondatezkoa (oinez ibili, igeri egin,…) borondatezkoak ez direnak (arnasa hartu, digestioa,…)

2.- Substantzia ekoiztu: guruinen eginkizuna da.

NERBIO SISTEMA: barruko edo kanpoko estimuluak   errezeptoreak         nerbio sistema efetu eragilea muskuluak

Guruinak

-UGALKETA: 

SEXUGABEKO UGALKETA: ez dira bi ugal zelulak elkartzen, zatiketa bidez gertatzen da.

1.- Erdibitzea: zulularen nukleoa bikoiztu egiten da.

2.- Gemazioa: zelula amari konkor bat ateratzen zaio eta handik nukleo berri bat.

3.- Espolurazioa: zelula amaren nukleoa zatitzen da. 

UGALKETA SEXUALA: bi ugal zelulak elkartzen dira, 3 fasetan bereizten da:

1.- Gametoa sortzea

2.- Gametoak bateratzea

3.- Enbrioaren garapena

2.- TEORIA ZELULARRA: 

XIX.mendean Schleiden eta Schwann zientzialari alemanek plazaratu zuten:

- Bizidun guztiak zelulaz osatuta daude

- Bizidunen bizi funtzioak osatzen dituzte

- Zelula orok beste zelula batean du jatorria, eta bizidun orok zelula batean.

LANDARE ETA ANIMALIA ZELULAK: zelula eukariotipoak dira, berezitasunak:

- Landare zelulek zelula-mintza inguratzen duen pareta edukitzen dute, bakuolo handiak eta kloroplastoak.

- Animalia zelulek mintz malgua, bakuolo txikiak eta ez dute kloroplastorik.

ORGANULUAK: 

-ZELULA MINTZA: lipidoz eta proteinaz osatua. Zelula kanpo-eragileetatik babesten du eta substantzien arteko trukea. 

-ZITOPLASMA: hialoplasmaz osatuta dago. Erreakzio kimikoak bertan gertatzen dira.

-ERREBOSOMAK: lenteja formakoak dira eta proteinak sortzen dituzte.

-ENDOPLASMA-ERRETIKULUA: erribosomak sortutako proteinak bildu eta zelulan zehar banatzen dituzte.

-LIBOSOMAK: digestioaz arduratzen dira eta digestioan sortutako substantziak bakuoloetara eramateaz.

-GOLGIREN APARATUA: gluzidoak sortzen dituzte.

-MITOKODRIA: babarrun formakoak, arnasketa zelularraz arduratzen dira.

-KLOROPLASTOAK: landare zeluletan bakarrik daude. Fotosintesiaz arduratzen dira.

-ZILIO ETA FLAGEOLOAK: mugitzeko luzakin batzuk dira.

-NUKLEOA: zelularen kontrol zentroa da eta bertan kokatzen da informazio genetikoa.

3.- ZELULA MOTAK: 

PROKARIOTOAK: zelula primitiboak. Badute zelula-mintza eta zitoplasma, baina ez dute nukleo definiturik.

EUKARIOTOAK: ondo garatutako zelulak dira. Nukleoa ondo definitua dute.

4.- BIZIDUNEN OSAERA KIMIKOA: 

SUBSTANTZIA ORGANIKO NAGUSIAK: 

Ura: bizidunen funtsezko osagaia, zelulen barruko substantzia.

Gatz mineralak: bizitzako prozesu kimikoan parte hartzen dute.

SUBSTANZIA EZ ORGANIKOAK:

Proteinak: birusetatik babesten gaituzten antigorputzak.

Gluzidoak. Zelulen energia ateratzeko. Zelularen osaeran parte hartzen dute.

Lipidoak: energia gordailu gisa.

Bitaminak: bizidunen organismoak behar bezala funtzionatzeko beharrezkoak dira.

Azido Nukleikoak: zelulen funtzionamendu eta garapenerako. Informazioa bildu eta gordetzen dute. Bi mota: ADN eta ARN.