A
Clasificado en Geografía
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 9,92 KB
kontsulatua: napoleonen helburua botere politiko indartsua finkatzea zen. horretarako, iraultzak ekarritako aldaketarik garrantzitsuenak sendotu zituen. napoleon, frantzia frantzia barruan , iraultzaile konkisten salbatzaile eta ordena sozialaren babesle gisa hartzen zuten.boterea 3 kontsulen eskuetan jarri zuen; napoleon zen lehena eta egiazki jaun eta jabe. napoleon jarduera honako puntu hauen bidez labur daiteke: konstituzio berria egin zuen. konstituzio horretan eskubidak ez dira aipatzen, eta napoleoni botere legegilea eta betearazlea aitortzen zizkion; benetako diktadura bat sortu zen horrela. estatu-egitura osoa berrantolatu zuen. ia funtzionario guztiak napoleonek berak izendatzen zituen. halaxe, betiko finkatuta geratu zen frantziako estatuaren berezko ezaugarri den zentralismoa. irakaskuntza publikoaren antolaketa. irakaskuntza propagandarako bide garrantzitsua zen. horregatik, ardura berezia izan zuen irakaskuntza frantzia osora zabaltzeko. maila gztietako irakaskuntza estatuaren kontrolpean zegoen. kode zibila. kode haren bidez, klase gizartearen oinarrizko arauak finkatu zituen: berdintasuna, legearen aurrean; jabetza pribatua; ezkontza zibila eta dibortzioa, etab. erlijio-arazoaren konponbidea. iraultzaren garaian, elizari muga jarri nahi izan zioten, bestetik eliza ez ezegoen prest ordura arteko bere egoera pribilegiatua galtzeko./ napoleonek, elizarekin akordio bat lortzea beharrezkoa jo zuenez, 1801ean erromako elizarekin konkordatua sinatu zuen. hitzarmen horren arabera, elizgizonek estatuaren nagusiasuna onartzea zuten eta napoleonek gotzainak izendatzeko eskubidea zuen. horren truke, erlijio katolikoa frantziako gehiengoaren erlijiotzat hartu zuen estatuak.
inperioa: 1804an bere burua enperadore izendatzea erabaki zuen aita santuaren aurrean. handik aurrera politika inperialista eta erasotzailea egin zuen. napoleonen garaipen militarrek gibraltarretik errusiako mugarainoko bidea zabaldu zioten, eta kontinenteko etsai guztiak behin eta berriz menderatu zituen. baina urte berean, errusiako inbasioak huts egin zuen, eta europako potentzia guztiak bere kontra jarri ziren. 1814an frantzia inbaditu zuten eta napoleonek dena galduta ikusi zuenez, abdikatu egin zuen; Elba uhartera erbesteratu zuten. napoleonek elbatik ihes egin zuen, frantziara heldu zen eta boterea berreskuratu zuen 1815ean. europako potentziek armada bat prestatu zuten eta Waterloon behin betiko garaipena lortu zuten napoleonen kontra. santa elena uhartera erbesteratu eta han hil zen. napoleonek berebiziko eragina izan zuen europako politikan: -bere armadaren bidez europa osora zabaldu zituen iraultzaren deiak. -frantziako ereduari jarraituz, europa osoan eredu zentralizatuko estatuak sortu ziren. -frantziako gudaroste inbaditzaileari aurre egitearren, mugimendu nazionaliztak sortu ziren europa osoan.
KOLONIAK inglaterra: kanada, australia, india, bechuanaland, rhodesia, nigeria, egipto, guyana britainiarra, hegoafrikako batasuna, kenia, urrezko kosta, sudan anglo-egiptoarra,birmania, zelanda berria. frantzia: indotxina, maroko, aljeria, akuatore afrika frantsesa, mendebaldeko afrika frantsesa, madagaskar, kaledonia berria, guyana frantsesa. alemania: kamerun, tanganika, hego-mendebaldeko afrika, togo. portugal: angola, mozambike. españa: sahara,ginea. belgika: kongo belgikarra, italia: libia, somalia,eritrea.
nazionalismoa euskal herrian:hastapenak: ideia liberalak eta nazioñalistak europan zehar zabaldu ziren XIX.. mendeko iraultzen ondorioz. guregana ere iritsi ziren ideia nazionalista horiek bereziki gobernu liberalen politika zentralistei aurre egin nahiaren eraginez. -estatu malako hezkuntza-sistema, hizkuntza ofizialtzat gaztelania ezartzen zuena. -foruak deuseztatzea euskal herrian. -guardia zibilaren boterea hedatzea. -burgesia liberala sendotzea eta madilekiko autonomia fiskalari ere eutsi nahi zioten, ta euskal lurraldeetan ez zuten uste kontzertu ekonomikoak aski zirenik. foruak gorde nahi zituzten. - emigrazioa. industrializazioak espainiako beste guneetatik langile ugari ekarri zituen. -industrializazioak euskal herrian aldaketa sakonak ekarri zituen, gizarte nekazaria izateari utzi eta gizartea hiritartu egin zen./ euskal herrian arturo campionek 1878an asociacion euskera de navarra sortu zuen, eta 1879an ramon de la sotak sociedad euskalerria de bilbao. foruak deuseztatu zituztenez, bizitza politikoa erabat aldatu zen. karlismoak gerra galdu zuen arren, oraindik eragin handiazuen, eta hainbat zatiketa izan zituen. talde batek karlismoaren oinarri erlijiosoa nabarmendu zuen eta beste batzuek foruak berreskuratzea hartu zuten helburu nagusi. mugimendu horiez gainera beste mugimendu bat aipatu beharra dago, 1885etik aurrera, alderdi sozialista, pablo iglesiasen aginduari jarraituz, facundo perezaguak zabaldu zuena, bilbon lehenik eta ibaizabalen itsasadar osoan barrena gero.
hedapen kolonialaren baldintzak: garapen ekonomikoari esker, Europak munduan barrena hedatzeko beharrezko baliabideak zituen.-giza baliabideak: iraultza demografikoaren ondorioz Europak biztanle asko zituen eta batzuetan ezinbestekoa gertatzen zen emigrazioa bultzatzea. baliabide teknikoak: komunikabideen eta garraiabideen garapenak oso garrantzi handia hartu zuen, lurrinuntzien nabigazioak batez ere. baliabide ekonomikoak: hedatzen ari ziren estatuek kolonizazioak zekartzan inbertsio handiei aurre egiteko behar adina diru zuten. estatu boteretsu haiek, kolonietako negozio handiei aurre egiteko moduko enprsa handiak bultzatu zituzten.
kolonialismoaren ondorioak: ondorio demografikoak: biztanleriaren hazkundea medikuntzaren aurrerapenei esker. gizarte arloko ondorioak: bertako gizartearen antolaketa desegitea. ondorio demografikoak: nekazaritzaren monokultiboa, ,etropoliaren interesen arabera/industrializaziorik ez(metropoliaren merkatu soil bihurtu ziren)/meategien ustiatzea. ondorio kulturalak: europako hizkuntza, erlijioa eta ohiturak sartu eta inposatu, bertakoenak zapalduz. ondorio politikoak: muga artifizialak.
testuinguru politiko horretan sabino arana goiri agertu zen. jatorri karlista izan arren, bere anaia luisen eraginez jarrera aldatu zuen, eta euskal abertzaletasunaren aita bihurtu zen.aranaren lehen adierazpen politikoa 1894an argitaratu zen: bizkaya por su independencia. -euskal lurraldeen jatorrizko independentzia. -gizarte tradizionalaren defentsa. -industrializazioak ekarritako aldaketen aurkako jarrera. -foruak deuseztatzeak ekarritako egoeraren aurkako jarrera./ hori izan zen eusko alderdi jeltzalea/partido navionalista vasco alderdiaren muina. hasieran, euzko alderdi jeltzaleak nahiko eragin mugatua izan zuen, bilbon eta inguruko zenbait herritan zuen indarra soilik. arana bizkaiko aldundiko diputatu aukeratu zuten eta bere alderdiko bost zinegotzi hautatu zituen bilboko udalerako. mugimendu nazionalista bizkaiko eta gipuzkoako herrietan oso azkar hedatu zen, ez ordea araban eta nafarroan, batez ere karlismoaren nagusitasuna oso nabaria zelako. iparraldean ia ez zuen eraginik izan. 1902ko egunkari batean independentzia alboratu eta autonomiaren aldeko liga vaso-españolista elkartea sortzea proposatu zuen. gaixoaldiaren ta heriotzaren ondorioz, hutsean gelditu ziren plantamendu berri haiek. EAJ-PNVren buru berria luis arana, sabinen anaia, berriz ere sabinoren hasierako ideiak aldarrikatzen saiatu zen.
-hainbat sinbolo eta hiz asmatu zituen: euzkadi hitza, zazpiak bat, euzko abendaren erederkija, aberri eguna, pizkunde igandean.
-euskararen arloan: euskara garbiaren aldeko borrokan, euskarak bese hizkuntzen kutsadurarik izan ez zezan, hainbat hitz sortu zituen: urrutizkina, izparringia....
vienako biltzarra: napoleon menderatutakoan, iraultzaren aurreko egoerara itzuli nahi izan zuten, hoorretarako lehengo helburua bakea ziurtatzea zen. zilegitasunaren printzipioa: botere poltiko onargarri bakarra zilegi zena izango zen; hots, tradizioan, historian eta erlijioan oinarritutakoa ez zen onartuko. printzipio horri jarraituz, luis XVIII.a ezarri zuten frantzian errege eta fernando VII.a espainian. estatuen arteko oreka: ez zen onartuko inolako nagusitasunik. interbentzio-politika: zilegitasun osoa eman zitzaien sinatzaileei beste estatuen barne-kontuetan sartzeko, baldin eta bertan jazotako gertaerek erregea edo europa berriaren oinarriak arriskuan jartzen bazituzten./ erabaki horiek ezartzen zirela ziurtatzeko, errusia, prusia, austria eta frantziak Aliantza Santua eratu zuten. dena den, errege absolutista haien asmoak erdizka baino ez ziren bete. bakeari eustea lortu zuten, baina Antzinako Erregimena berrezartzeko asmoan porrot egin zuten. burgesiak ez zuen antzinako egoerara itzultzeko asmorik eta ideia berriak gauzatzeko hainbat iraultza bultzatu zituen, 1820tik aurrera europan zehar.
zergatiak: faktore ekonomikoak: europako estatuen protekzionismoaren ondorioz, lehengaiak lortzeko baliabideak jarri ziren abian. mendebaldeko herriek euren kapital soberakinak nonbait inbertitu beharra zuten. faktore politikoak: enpresa kolonialek aukera ezin hobea ematen zuten ispiritu nazionalista lantzeko. era berean, alor honetan oso garrantzisua izan zen potentzien arteko lehia. faktore kulturalak: kolonizazioa misio zibilizatzaile gisa aurkeztu zen eta haren bitartez betse kontinenteetara zabaldu zen. faktore erlijiosoak: europan erlijioak izan zuen susperraldiak oihartzun handia izan zuen misiolaritza lanetan.
inperioa: 1804an bere burua enperadore izendatzea erabaki zuen aita santuaren aurrean. handik aurrera politika inperialista eta erasotzailea egin zuen. napoleonen garaipen militarrek gibraltarretik errusiako mugarainoko bidea zabaldu zioten, eta kontinenteko etsai guztiak behin eta berriz menderatu zituen. baina urte berean, errusiako inbasioak huts egin zuen, eta europako potentzia guztiak bere kontra jarri ziren. 1814an frantzia inbaditu zuten eta napoleonek dena galduta ikusi zuenez, abdikatu egin zuen; Elba uhartera erbesteratu zuten. napoleonek elbatik ihes egin zuen, frantziara heldu zen eta boterea berreskuratu zuen 1815ean. europako potentziek armada bat prestatu zuten eta Waterloon behin betiko garaipena lortu zuten napoleonen kontra. santa elena uhartera erbesteratu eta han hil zen. napoleonek berebiziko eragina izan zuen europako politikan: -bere armadaren bidez europa osora zabaldu zituen iraultzaren deiak. -frantziako ereduari jarraituz, europa osoan eredu zentralizatuko estatuak sortu ziren. -frantziako gudaroste inbaditzaileari aurre egitearren, mugimendu nazionaliztak sortu ziren europa osoan.
KOLONIAK inglaterra: kanada, australia, india, bechuanaland, rhodesia, nigeria, egipto, guyana britainiarra, hegoafrikako batasuna, kenia, urrezko kosta, sudan anglo-egiptoarra,birmania, zelanda berria. frantzia: indotxina, maroko, aljeria, akuatore afrika frantsesa, mendebaldeko afrika frantsesa, madagaskar, kaledonia berria, guyana frantsesa. alemania: kamerun, tanganika, hego-mendebaldeko afrika, togo. portugal: angola, mozambike. españa: sahara,ginea. belgika: kongo belgikarra, italia: libia, somalia,eritrea.
nazionalismoa euskal herrian:hastapenak: ideia liberalak eta nazioñalistak europan zehar zabaldu ziren XIX.. mendeko iraultzen ondorioz. guregana ere iritsi ziren ideia nazionalista horiek bereziki gobernu liberalen politika zentralistei aurre egin nahiaren eraginez. -estatu malako hezkuntza-sistema, hizkuntza ofizialtzat gaztelania ezartzen zuena. -foruak deuseztatzea euskal herrian. -guardia zibilaren boterea hedatzea. -burgesia liberala sendotzea eta madilekiko autonomia fiskalari ere eutsi nahi zioten, ta euskal lurraldeetan ez zuten uste kontzertu ekonomikoak aski zirenik. foruak gorde nahi zituzten. - emigrazioa. industrializazioak espainiako beste guneetatik langile ugari ekarri zituen. -industrializazioak euskal herrian aldaketa sakonak ekarri zituen, gizarte nekazaria izateari utzi eta gizartea hiritartu egin zen./ euskal herrian arturo campionek 1878an asociacion euskera de navarra sortu zuen, eta 1879an ramon de la sotak sociedad euskalerria de bilbao. foruak deuseztatu zituztenez, bizitza politikoa erabat aldatu zen. karlismoak gerra galdu zuen arren, oraindik eragin handiazuen, eta hainbat zatiketa izan zituen. talde batek karlismoaren oinarri erlijiosoa nabarmendu zuen eta beste batzuek foruak berreskuratzea hartu zuten helburu nagusi. mugimendu horiez gainera beste mugimendu bat aipatu beharra dago, 1885etik aurrera, alderdi sozialista, pablo iglesiasen aginduari jarraituz, facundo perezaguak zabaldu zuena, bilbon lehenik eta ibaizabalen itsasadar osoan barrena gero.
hedapen kolonialaren baldintzak: garapen ekonomikoari esker, Europak munduan barrena hedatzeko beharrezko baliabideak zituen.-giza baliabideak: iraultza demografikoaren ondorioz Europak biztanle asko zituen eta batzuetan ezinbestekoa gertatzen zen emigrazioa bultzatzea. baliabide teknikoak: komunikabideen eta garraiabideen garapenak oso garrantzi handia hartu zuen, lurrinuntzien nabigazioak batez ere. baliabide ekonomikoak: hedatzen ari ziren estatuek kolonizazioak zekartzan inbertsio handiei aurre egiteko behar adina diru zuten. estatu boteretsu haiek, kolonietako negozio handiei aurre egiteko moduko enprsa handiak bultzatu zituzten.
kolonialismoaren ondorioak: ondorio demografikoak: biztanleriaren hazkundea medikuntzaren aurrerapenei esker. gizarte arloko ondorioak: bertako gizartearen antolaketa desegitea. ondorio demografikoak: nekazaritzaren monokultiboa, ,etropoliaren interesen arabera/industrializaziorik ez(metropoliaren merkatu soil bihurtu ziren)/meategien ustiatzea. ondorio kulturalak: europako hizkuntza, erlijioa eta ohiturak sartu eta inposatu, bertakoenak zapalduz. ondorio politikoak: muga artifizialak.
testuinguru politiko horretan sabino arana goiri agertu zen. jatorri karlista izan arren, bere anaia luisen eraginez jarrera aldatu zuen, eta euskal abertzaletasunaren aita bihurtu zen.aranaren lehen adierazpen politikoa 1894an argitaratu zen: bizkaya por su independencia. -euskal lurraldeen jatorrizko independentzia. -gizarte tradizionalaren defentsa. -industrializazioak ekarritako aldaketen aurkako jarrera. -foruak deuseztatzeak ekarritako egoeraren aurkako jarrera./ hori izan zen eusko alderdi jeltzalea/partido navionalista vasco alderdiaren muina. hasieran, euzko alderdi jeltzaleak nahiko eragin mugatua izan zuen, bilbon eta inguruko zenbait herritan zuen indarra soilik. arana bizkaiko aldundiko diputatu aukeratu zuten eta bere alderdiko bost zinegotzi hautatu zituen bilboko udalerako. mugimendu nazionalista bizkaiko eta gipuzkoako herrietan oso azkar hedatu zen, ez ordea araban eta nafarroan, batez ere karlismoaren nagusitasuna oso nabaria zelako. iparraldean ia ez zuen eraginik izan. 1902ko egunkari batean independentzia alboratu eta autonomiaren aldeko liga vaso-españolista elkartea sortzea proposatu zuen. gaixoaldiaren ta heriotzaren ondorioz, hutsean gelditu ziren plantamendu berri haiek. EAJ-PNVren buru berria luis arana, sabinen anaia, berriz ere sabinoren hasierako ideiak aldarrikatzen saiatu zen.
-hainbat sinbolo eta hiz asmatu zituen: euzkadi hitza, zazpiak bat, euzko abendaren erederkija, aberri eguna, pizkunde igandean.
-euskararen arloan: euskara garbiaren aldeko borrokan, euskarak bese hizkuntzen kutsadurarik izan ez zezan, hainbat hitz sortu zituen: urrutizkina, izparringia....
vienako biltzarra: napoleon menderatutakoan, iraultzaren aurreko egoerara itzuli nahi izan zuten, hoorretarako lehengo helburua bakea ziurtatzea zen. zilegitasunaren printzipioa: botere poltiko onargarri bakarra zilegi zena izango zen; hots, tradizioan, historian eta erlijioan oinarritutakoa ez zen onartuko. printzipio horri jarraituz, luis XVIII.a ezarri zuten frantzian errege eta fernando VII.a espainian. estatuen arteko oreka: ez zen onartuko inolako nagusitasunik. interbentzio-politika: zilegitasun osoa eman zitzaien sinatzaileei beste estatuen barne-kontuetan sartzeko, baldin eta bertan jazotako gertaerek erregea edo europa berriaren oinarriak arriskuan jartzen bazituzten./ erabaki horiek ezartzen zirela ziurtatzeko, errusia, prusia, austria eta frantziak Aliantza Santua eratu zuten. dena den, errege absolutista haien asmoak erdizka baino ez ziren bete. bakeari eustea lortu zuten, baina Antzinako Erregimena berrezartzeko asmoan porrot egin zuten. burgesiak ez zuen antzinako egoerara itzultzeko asmorik eta ideia berriak gauzatzeko hainbat iraultza bultzatu zituen, 1820tik aurrera europan zehar.
zergatiak: faktore ekonomikoak: europako estatuen protekzionismoaren ondorioz, lehengaiak lortzeko baliabideak jarri ziren abian. mendebaldeko herriek euren kapital soberakinak nonbait inbertitu beharra zuten. faktore politikoak: enpresa kolonialek aukera ezin hobea ematen zuten ispiritu nazionalista lantzeko. era berean, alor honetan oso garrantzisua izan zen potentzien arteko lehia. faktore kulturalak: kolonizazioa misio zibilizatzaile gisa aurkeztu zen eta haren bitartez betse kontinenteetara zabaldu zen. faktore erlijiosoak: europan erlijioak izan zuen susperraldiak oihartzun handia izan zuen misiolaritza lanetan.