डिजिटल माध्यम आणि प्रिंट मीडिया: तुलनात्मक अभ्यास व माध्यमांचे सामाजिक योगदान
Clasificado en Otras materias
Escrito el en 
hindi con un tamaño de 6,94 KB
डिजिटल माध्यम आणि प्रिंट मीडिया: सखोल तुलना
उत्तर:
| क्र. | फरक | डिजिटल माध्यम | प्रिंट मीडिया |
|---|---|---|---|
| 1. | स्वरूप | इंटरनेट, मोबाईल ॲप, सोशल मीडिया, वेब पोर्टल्स यावर आधारित. | वृत्तपत्रे, मासिके, पुस्तके, पत्रके यांसारख्या छापील स्वरूपात असते. |
| 2. | प्रसाराचा वेग | माहिती तत्काळ व जगभरातील लोकांपर्यंत पोहोचते. | माहिती प्रसिद्ध होण्यासाठी वेळ लागतो आणि मर्यादित वाचकांपर्यंत पोहोचते. |
| 3. | परस्परसंवाद | वाचक, प्रेक्षक थेट प्रतिक्रिया देऊ शकतात (उदा. लाईक, शेअर, कॉमेंट). | वाचकांची थेट प्रतिक्रिया लगेच मिळत नाही. |
| 4. | विश्वसनीयता | अनेक वेळा अविश्वसनीय किंवा बनावट बातम्यांचा धोका जास्त. | सत्यापित आणि विश्वसनीय माहिती प्रसिद्ध केली जाते, त्यामुळे अधिक विश्वासार्ह. |
| 5. | पर्यावरणावर परिणाम | कागदाचा वापर कमी असल्याने पर्यावरणासाठी अनुकूल. | मोठ्या प्रमाणात कागदाच्या वापरामुळे झाडांची कत्तल होण्याचा धोका. |
| 6. | उपलब्धता | इंटरनेट उपलब्ध असल्यास कुठेही, कधीही वापरता येते. | फक्त खरेदी करून किंवा ग्रंथालयात जाऊन वाचता येते. |
| 7. | खर्च | तुलनेने कमी खर्चिक (मोफत किंवा स्वस्त सदस्यता). | छपाई व वितरणामुळे तुलनेने महागडे. |
| 8. | साठवण व संग्रह | मोठ्या प्रमाणात माहिती ऑनलाइन साठवता येते. | साठवणुकीसाठी जागेची आवश्यकता. |
| 9. | व्याप्ती | जागतिक स्तरावर सहज पोहोचू शकते. | स्थानिक किंवा राष्ट्रीय स्तरावर अधिक प्रभावी. |
| 10. | उदाहरणे | फेसबुक, एक्स (पूर्वीचे ट्विटर), वेब पोर्टल्स, YouTube, ई-पेपर. | लोकसत्ता, सकाळ, टाइम्स ऑफ इंडिया, इंडिया टुडे, इतर मासिके. |
माध्यमांचे महत्त्व: समाज आणि विकासातील भूमिका
उत्तर:
माध्यमांचे महत्त्व समाजाच्या सर्वांगीण विकासात फार मोठे आहे. माध्यमे ही माहितीचा प्रसार करण्याचे प्रभावी साधन आहेत. वर्तमानपत्रे, रेडिओ, दूरदर्शन आणि इंटरनेट यांसारखी विविध माध्यमे समाजातील घडामोडी, राजकीय, सामाजिक, आर्थिक आणि सांस्कृतिक विषयांची माहिती लोकांपर्यंत पोहोचवतात. माध्यमांमुळे नागरिकांमध्ये जागरूकता वाढते आणि लोकशाही अधिक सक्षम होते.
शिक्षणाच्या क्षेत्रातही माध्यमांची भूमिका महत्त्वाची आहे. ऑनलाइन शिक्षण, माहितीपट, तसेच ई-पुस्तके यामुळे विद्यार्थ्यांना सहज आणि आकर्षक पद्धतीने ज्ञान मिळते. तसेच, माध्यमे लोकांच्या मतनिर्मितीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात. जाहिरातींमार्फत व्यवसायांची वाढ होते, तर मनोरंजन क्षेत्रात चित्रपट, संगीत आणि वेब सिरीज यांचा मोठा वाटा आहे.
याशिवाय, माध्यमे समाजातील अन्याय, भ्रष्टाचार आणि सामाजिक समस्यांवर प्रकाश टाकून लोकांना जागरूक करण्याचे काम करतात. संकटांच्या काळात, जसे की नैसर्गिक आपत्ती किंवा महामारी, माध्यमे महत्त्वाची माहिती देऊन लोकांना योग्य निर्णय घेण्यास मदत करतात. त्यामुळे, माध्यमे ही केवळ माहितीचा स्रोत नसून समाजाच्या विकासाचे प्रभावी साधन आहेत.