As Grandes Reformas da Segunda República Española: Un Legado Transformador

As Reformas Fundamentais da Segunda República Española

O conxunto de medidas que marcaron o inicio da Segunda República Española formou a coñecida como Lei Azaña. Esta lexislación establecía a esixencia de que todos os mandos militares xurasen fidelidade á República, a supresión da Lei de Xurisdicións de 1906, o dereito a retiros anticipados e a supresión da Academia Militar de Zaragoza, entre outras disposicións. Estas reformas, con todo, xeraron un considerable malestar no seo das Forzas Armadas. As queixas dos militares estaban directamente relacionadas co proceso de creación das autonomías, que moitos interpretaban como un movemento separatista.

Co obxectivo de contar cunha forza armada leal e eficaz, a República creou un novo corpo: a Garda de Asalto. Esta policía nacional republicana foi concibida para controlar as manifestacións e asegurar a orde pública nas cidades, converténdose nun piar fundamental para a estabilidade do novo réxime.

A Reforma Agraria: Un Desafío Estrutural

Na España de 1931, a estrutura da propiedade da terra estaba marcada por unha profunda desigualdade. Predominaban os xornaleiros agrícolas sen terras, así como os pequenos propietarios e arrendatarios con explotacións moi reducidas. A reforma da propiedade da terra, unha necesidade urxente, ía atoparse coa forte resistencia dos grandes propietarios e latifundistas. Ademais, as discrepancias entre socialistas e republicanos sobre a súa implementación provocaron un atraso significativo na elaboración dunha lei de reforma agraria integral.

As primeiras medidas, tomadas polo Ministerio de Traballo, foron:

• Decreto de Termos Municipais: Obrigaba aos patróns a contratar xornaleiros residentes no concello.
• Decreto de Labor Forzoso: Obrigaba aos propietarios a cultivar as súas terras, evitando o abandono.
• A prolongación automática dos contratos de arrendamento agrario, proporcionando estabilidade aos arrendatarios.
• A formación de xurados mixtos para solucionar os conflitos entre obreiros e patróns no ámbito rural.
• A implantación da xornada de oito horas no campo, mellorando as condicións laborais.
• A protección aos traballadores mediante seguros sociais, como o de accidente, de retiro e de maternidade.

Finalmente, en 1932, foi aprobada a Lei de Bases da Reforma Agraria, que autorizaba a expropiación, mediante indemnización, de terras concedidas en usufruto aos campesiños asentados nelas. Paralelamente, aprobouse a Lei de Intensificación de Cultivos, que permitía a cesión de terras non cultivadas polos seus propietarios aos xornaleiros, buscando optimizar a produción agrícola.

A Reforma Educativa: Pilar da Modernización

O goberno de Manuel Azaña desenvolveu unha intensa actividade educativa co obxectivo primordial de diminuír as elevadas taxas de analfabetismo e mellorar o nivel cultural xeral da poboación. A Constitución republicana establecía o ensino obrigatorio, gratuíto e laico como un dereito fundamental.

O Ministerio de Instrución Pública deseñou un ambicioso programa que incluía a creación de numerosas escolas en todo o territorio e a mellora substancial da formación dos mestres. Así mesmo, creáronse novos centros de investigación e duplicáronse os centros de ensino existentes, sentando as bases para un sistema educativo máis accesible e de maior calidade.

A Autonomía de Cataluña: Un Modelo de Descentralización

A Constitución republicana de 1931 estableceu que o Estado era compatible coa autonomía dos municipios e das rexións. Aquelas zonas que decidisen organizarse como rexión autónoma deberían elaborar un Estatuto de Autonomía. Este Estatuto debía ser proposto pola maioría dos concellos, aprobado polos dous terzos dos electores da rexión en referendo e, finalmente, ratificado polas Cortes Xerais.

Os cataláns foron os primeiros en elaborar o seu Estatuto, que foi aprobado polos representantes dos concellos en xuño de 1931 e en referendo popular en agosto do mesmo ano. A súa discusión nas Cortes foi lenta, pero finalmente foi aprobado en setembro de 1932, marcando un fito na historia da descentralización española.

Estrutura e Evolución da Generalitat de Cataluña

O Estatuto ditaminaba que o goberno catalán, coñecido como Generalitat, estaría integrado por un parlamento, o Presidente da Generalitat e un consello executivo. A Generalitat dispoñía de amplas facultades lexislativas e executivas en áreas clave como facenda, economía, educación e cultura, transportes e comunicacións, e orde pública.

As eleccións para formar o primeiro Parlamento de Cataluña foron gañadas por Esquerda Republicana. Francesc Macià converteuse no primeiro presidente da Generalitat, exercendo o cargo ata a súa morte, cando foi substituído por Lluís Companys. A transferencia de competencias, con todo, foi lenta e viuse agravada polo triunfo das dereitas nas eleccións de 1933. Esta tensión culminou en 1934 coa proclamación da República Catalá dentro da Federación Española. Como consecuencia da represión deste movemento, o Estatuto foi suspendido e decretouse a prisión para o Goberno catalán. Non sería ata 1936, coa chegada ao poder do Goberno da Fronte Popular, cando o Estatuto catalán foi restaurado, restablecendo a autonomía da rexión.