Descubre as Falacias Lóxicas: Erros Comúns no Razoamento Crítico

Introdución ás Falacias Lóxicas

As falacias lóxicas son erros no razoamento que invalidan un argumento, aínda que poida parecer convincente a primeira vista. Identificalas é crucial para desenvolver un pensamento crítico robusto e para construír argumentos sólidos. A continuación, exploraremos algunhas das falacias máis comúns, dividíndoas en formais e informais.

Falacias Formais

As falacias formais son erros na estrutura lóxica dun argumento, independentemente do contido das súas premisas.

Falacia da afirmación do consecuente

Erro

Pensar que se a conclusión dunha condición se cumpre, entón tamén se cumpre a condición inicial. É dicir, asumir que a existencia do efecto implica necesariamente a causa específica.

Forma incorrecta

Se A → B
B
∴ A (isto é incorrecto)

Exemplo

"Se cobrou, estará contento. Está contento. Logo cobrou."
Isto é falso porque pode estar contento por outra razón distinta (non necesariamente porque cobrou).

Falacia da negación do antecedente

Erro

Crer que se non se dá a condición inicial, tampouco se dará a consecuencia. Asume que a ausencia da causa implica a ausencia do efecto, ignorando outras posibles causas.

Forma incorrecta

Se A → B
¬A
∴ ¬B (isto é incorrecto)

Exemplo

"Se chove, o chan estará húmido. Non choveu. Logo, o chan non estará húmido."
Isto é incorrecto porque pode haber outras razóns para que o chan estea húmido (alguén fregou, derramouse algo...).

Falacias Informais

As falacias informais son erros no contido ou no contexto do argumento, non na súa estrutura lóxica.

Petición de principio (círculo vicioso)

Erro

A conclusión está xa contida ou suposta nas premisas. Non se argumenta, simplemente repítese a mesma idea de forma circular, sen achegar probas ou razóns externas.

Exemplo

"Para ter un permiso de residencia necesitas traballo. Para ter traballo, necesitas un permiso de residencia."
Non se resolve nada, só se dá unha volta ao mesmo sen base real. É circular.

Falacia da xeneralización indebida

Erro

Xulgar a todo un grupo baseándose só nuns poucos casos, que non son representativos ou son insuficientes para unha conclusión xeral.

Exemplo

"Paco, Pedro e Pepe son homes pouco agraciados. Logo todos os homes que se chaman con ‘P’ son pouco agraciados."
Un exemplo de xeneralización indebida. Non se pode aplicar a toda unha categoría por só uns casos.

Falacia da disxunción exclusiva

Erro

Interpretar incorrectamente unha disxunción (ou unha cousa ou outra) como se fosen opcións incompatibles cando non o son necesariamente. Asume que só unha opción pode ser verdadeira.

Exemplo

"Ou che gusta o arroz ou che gusta o peixe. Gústache o arroz. Logo non che gusta o peixe."
É posible que che gusten os dous. Esta falacia asume que só pode ser unha opción, sen xustificación.

Falacia ad hominem

Erro

Atacar á persoa que presenta o argumento en vez de refutar os seus argumentos. Desvía a atención do contido da discusión.

Exemplo

Alguén defende reformar a Constitución e lle gritan "Ditador! Tirano!"
Non se responde ao que di, só se lle insulta.

Falacia ad baculum

Erro

Impoñer unha idea usando a autoridade, a forza ou a ameaza, non a razón ou a lóxica. Apela ao medo ou á intimidación.

Exemplo

"Hai que xogar así porque o digo eu, que son o adestrador."
Non se explica por que é o mellor, só se impón.

Falacia ad populum

Erro

Usar a opinión da maioría ou a popularidade dunha idea como se fose unha proba de verdade. Asume que se moita xente cre algo, debe ser certo.

Exemplo

"Quero esas zapatillas. Téñenas todos os meus amigos!"
Que o fagan todos non significa que sexa correcto ou mellor.

Falacia ad misericordiam

Erro

Apelar á pena, á compaixón ou ás emocións para convencer, en lugar de presentar argumentos lóxicos e relevantes para a cuestión.

Exemplo

"Non che dá pena o pobre? Co mal que o pasou! Tes que darlle o traballo!"
O mérito para o posto non se menciona, só se intenta conmover.

Falacia ad ignorantiam

Erro

Afirmar algo como verdadeiro só porque non se demostrou o contrario, ou como falso porque non se demostrou que é verdadeiro. A ausencia de proba non é proba de ausencia.

Exemplo

"Ese ditador ten armas. Non puido demostrar que non as ten."
A carga da proba está mal colocada: non se pode demostrar unha negativa sen proba real.

Falacia ad nauseam

Erro

Repetir unha afirmación moitas veces para que pareza certa, sen achegar novas probas ou argumentos. A persistencia non equivale á veracidade.

Exemplo

"Foi el! Foi el! Eu non fun! Foi el!"
Repetilo non o fai máis certo se non hai probas.

Falacia naturalista

Erro

Xustificar como bo, correcto ou moralmente aceptable algo só porque ocorre na natureza ou é "natural". Confunde o "ser" co "deber ser".

Exemplo

"Hai pobres e ricos en todo o mundo. Logo é bo que haxa pobres e ricos."
O feito de que algo exista non o fai necesariamente xusto ou desexable.

Falacia da falsa causa (post hoc, ergo propter hoc)

Erro

Pensar que se unha cousa pasa antes doutra, entón a primeira é necesariamente a súa causa. Confunde a correlación coa causalidade.

Exemplo

"O presidente visitou o equipo e gañaron. Logo a visita fixo que gañaran."
Pode ser casualidade. A visita non ten por que influír no resultado.

Falacia por analoxía insuficiente

Erro

Comparar dúas cousas que non son realmente equivalentes en aspectos cruciais para o argumento. A analoxía é débil ou enganosa.

Exemplo

"O país é como un barco. Onde manda patrón non manda mariñeiro."
Un país é moito máis complexo ca un barco, a comparación non se sostén.