Dimensións da Política e Evolución da Ciencia Política

As Dimensións da Política

• Política como estrutura (forma en que unha comunidade organiza as súas actuacións políticas)
• Política como proceso (secuencia de condutas individuais e colectivas que se encadean dinamicamente)
• Política como resultado (resposta que a combinación da estrutura e do proceso dá a un conflito)

Política como Estrutura: Modelos

• Máquina? A activación dunhas pezas desencadea efectos e resultados (inspiración da mecánica)
• Organismo “vivo”? Para ir dotándose de órganos que exercen funcións diferentes (inspiración da bioloxía)
• Mercado. Espazo de encontro. Como ámbito de encontro (hábitos e regras)

A Política como Ciencia

Como se desenvolveu o coñecemento sobre a política

1. Grecia Clásica

O saber ordenado sobre a “polis”.

• Cal é o modo de vida colectiva máis satisfactorio e mellor adaptado á natureza humana? Como se organizaban as sociedades para conseguir un ideal político?
• O saber sobre a POLIS foi a primeira versión dunha Ciencia da Política vinculada á ética (Zoom Politikon de Aristóteles).
• Platón e Aristóteles.

2. Época Medieval

Hexemonía do pensamento cristián sobre a Lei e a Moral.

• Durante moitos séculos o coñecemento sobre a política estivo integrado no coñecemento teolóxico, xurídico e moral.
• Tomás de Aquino (1225-1274).

3. Renacemento

O Estado absoluto e a “razón de Estado”.

• Redescúbrese o mundo clásico greco-romano.
• Os imperativos da política precisaban a súa propia xustificación.
• Maquiavelo, Hobbes, Montesquieu, Tocqueville.

4. Século XIX e principios do XX

Cambios radicais na sociedade.

• Revolucións Liberais e Industrialización (Gran Bretaña, Francia e EUA).
• A sociedade non é inmutable: conciencia de cambio tras épocas de tradición.
• Afirmación do individualismo.
• 1870-1900: Movementos de reforma da política, a administración e o Estado.

5. Período de posguerra (II Guerra Mundial)

• A reconstrución da posguerra e a aparición do Estado de Benestar e novas formas de democracia.
• Papel importante das Ciencias Sociais e da Ciencia Política.

A Ciencia Política en España

• Retraso respecto a outros países europeos.
• Períodos reaccionarios durante a expansión a nivel internacional.
• Finais dos anos 70: Lenta normalización.
• Ata o ano 1993 non se creou a Asociación Española de Ciencia Política.

Ámbitos de estudo da Ciencia Política

• Teoría Política
• Política Comparada
• Ciencia da Administración
• Comportamento Político e Análise Electoral
• Política Internacional e Relacións Internacionais
• Análise de Políticas Públicas

O obxectivo da Ciencia Política

O obxectivo dunha Ciencia da Política é identificar criterios de análise, ordenalos e poñelos a proba. (Vallés)

Elementos sobre os que se elabora o coñecemento da política

• Feitos
• Enfoque e interpretación
• Formulación de propostas

Detalle dos elementos

• Feitos: Situacións (obxectivas e tamén subxectivas).
• Recomendacións: Perspectiva dos valores e xera controversias.
• Interpretacións: Intentan dar sentido ao que pasa ou explicar por que pasa.

Dous grandes períodos na evolución da Ciencia Política

• Período Pre-científico
• Período Científico

Período Pre-científico

• Grecia, con pensadores como Sócrates, Platón, Aristóteles.
• Pensamento político clásico.
• Centro da reflexión: os modelos normativos (como debe ser a organización social ideal). Tamén existe preocupación pola práctica (Aristóteles).
• Nicolás Maquiavelo (1469-1527) reflexionou sobre a política partindo da súa autonomía ou independencia respecto da moral, a filosofía e a relixión.

Período Científico

Aplicación do método científico.

• No Renacemento aproximadamente: Hobbes, Hume ou Spinoza.
• S. XIX: Nacemento das “Ciencias Sociais” (Saint Simon, Fourier, Marx), que reclaman o status científico para estas ciencias.
• Segunda metade do S. XIX - principios do XX: O positivismo científico e o nacemento da Ciencia Política. Entramos na fase científica (Comte, Durkheim, Weber).

Principais Enfoques Politolóxicos Actuais

Condutismo (Behaviorismo, Behaviorialismo)

• Década dos 50: “Revolución” – ruptura coa Ciencia Política anterior – atención a elementos non formais e institucionais.
• Dá importancia aos comportamentos ou condutas observables dos seres humanos en canto actores políticos – psicoloxía – que resultan analizables de xeito obxectivo (pesquisas cuantitativas).
• O comportamento humano responde a algún estímulo. Entón pódese predicir o comportamento.
• Watson (anos 50).

Críticas ao Condutismo

• Complexo distinguir entre estímulo e resposta (causa-efecto).
• “Cuantificar comportamentos” esquece enmarcar nun proceso histórico.
• Reduce a investigación á mera acumulación de información sen visión de conxunto.
• O investigador/a debe prescindir dos sistemas de valores (democracia, liberdade, xustiza). Entón, non debería propor a intervención social que borraría a “pretendida” neutralidade.

Funcionalismo

• Metáfora do órgano biolóxico (corazón, pulmón...).
• As partes configuran o todo. Cambios a partir dos cambios no “todo” (interdependencia). As persoas/grupos reaccionan en atención ás influencias do entorno (darwinismo social).
• Que función cumpre un elemento dentro do sistema social ou político? Interrelacionar diferentes elementos permite a comparación funcional entre sistemas. Concepto clave: rol.
• Autores (sociólogos) como Durkheim, Parsons, Merton. Deste xeito, hai influencia da socioloxía na política.

Críticas ao Funcionalismo

1. Dificultade para delimitar o sistema e o entorno.
2. Excesiva amplitude do conxunto sistémico de funcións. Que causa que?
3. Conservadurismo: conservar os modelos existentes (cultura, valores, tradición) é a forma de superar conflitos.
4. Elitismo: a definición das finalidades e obxectivos do sistema para manter o equilibrio interno e externo parece corresponderlle a unha elite ou oligarquía económica, científico-técnica ou militar (entón, que acontece coa democracia?).

Teoría da Elección Pública

• Último terzo do século XX (influencia da economía).
• Presupostos metodolóxicos propios da teoría da elección racional: individualismo (limitacións estruturais, preferencias).
• Ser humano: racionalidade instrumental deliberativa (capaz de orientar medios á consecución de fins/metas) e consecuencias non intencionadas (os resultados colectivos non responden ás intencións individuais).
• Buchanan.

Teoría de Xogos

1. Rational choice (é unha variante) que analiza a toma de decisións individuais en situacións de interdependencia dos actores (actuación racional para maximizar as ganancias, suma cero: positiva ou negativa).
2. Estas decisións son estratéxicas, pois o individuo actúa ou compórtase sobre a previsión do comportamento do outro ou outros.
3. Defende a intervención pública para evitar os resultados negativos da interacción, como o “dilema do prisioneiro”.

Neoinstitucionalismo

• As institucións políticas (desde esta perspectiva, unha institución é un conxunto de regras, formais e informais) determinan o comportamento político (“institutions matter”, as institucións importan).
• Os comportamentos individuais están enmarcados institucionalmente.

Feminismo

• Enfoque normativo que demanda atención para as cuestións de xénero (a análise científica tradicional adoptou unha visión patriarcal).

Ecoloxismo

• A preocupación principal é o medio ambiente (fronte ao antropocentrismo clásico); a pregunta central é como manter o equilibrio do ecosistema.

Cultura Política

• As persoas teñen unha serie de actitudes e valores (orientacións, coñecementos, sentimentos) ante os elementos da realidade política (partidos, políticas públicas, etc.) que resultan do proceso de socialización (procesos de democratización).
• Identidade colectiva que condiciona as preferencias individuais.
• Tipos de cultura política:
  • Cultura de súbdito (importan os produtos políticos, pero non a participación política).
  • Cultura participativa/cívica (interesan os resultados e a participación).