O Estándar do Galego: Normativización, Etapas e Interferencias Lingüísticas

A Variedade Estándar e a Normativización

A variedade estándar é o modelo de lingua común identificada como normativa. É o rexistro formal empregado en ámbitos como a escola, os medios de comunicación e a Administración (calquera ámbito formal).

A normativización consiste no proceso de elaboración dunha variedade estándar dunha lingua, establecendo un código común para a comunidade cunha ortografía, gramática e dicionario definidos.

Tarefas da Normativización

As tarefas máis importantes son:

• Estandarización: Seleccionar a variedade estándar.
• Grafización: Definición da forma escrita correspondente á variedade oral.
• Modernización: Actualización da lingua para o seu uso en todos os ámbitos.

Etapas da Normativización do Galego

• Galego popularizante (ata finais do século XIX): Caracterizado polo seu uso predominantemente oral, con escaso interese nun código estándar e relegado a usos informais, considerado unha lingua "pobre".
• Galego enxebrista (ata 1936): Marcado por unha actitude diferencialista respecto ao castelán e a exaltación do "enxebre". Xorde a necesidade dun modelo de lingua escrita, aparecendo fenómenos como arcaísmos, lusismos, hipergaleguismos, pseudoevolucións, etc.
• Galego protoestándar (ata os anos 70): Caracterízase pola simplificación ortográfica e a crecente preocupación por establecer un estándar, considerado un proceso indispensable para a normalización lingüística.
• Galego estándar (ata hoxe): Configúrase como un modelo supradialectal, buscando a fidelidade á lingua oral e á súa historia.

A Normativa Oficial

En 1982 apróbanse as Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. Estas normas foron revisadas en 1995 e reformadas en 2003, constituíndo a normativa oficial actual.

Liñas do Galego Normativo

O desenvolvemento do galego normativo deu lugar a dúas liñas principais:

• O modelo aliñado coa ortografía oficial (con certas semellanzas formais co castelán).
• O reintegracionismo, que propón unha maior converxencia co portugués (considerando o galego e o portugués como parte do mesmo diasistema lingüístico).

Existiu un intento de consenso coa chamada Normativa de mínimos, pero non logrou impoñerse.

Interferencias Lingüísticas

As interferencias son influencias mutuas entre linguas en contacto. En Galicia, a semellanza entre o galego e o castelán favorece este fenómeno, sendo máis frecuente a interferencia do castelán sobre o galego.

Tipos de Interferencias (Castelán sobre Galego)

• Fónicas: Exemplo: parexa (castelanismo) vs. parella (galego normativo).
• Morfolóxicas: Exemplos: a sangue (incorrecto, xénero) vs. o sangue; uso de te (pronome átono de obxecto directo) por che (pronome átono de obxecto indirecto); estos (castelanismo) vs. estes.
• Sintácticas: Exemplos: colocación do pronome átono como en castelán che prohíbo (incorrecto) vs. prohíboche; perífrase verbal vou a cantar (castelanismo) vs. vou cantar.
• Léxicas:
  • Restrición de significado: Exemplo: uso de vasoira só para un tipo específico, cando escoba é o termo xeral en castelán (o galego ten vasoira como termo xeral).
  • Preferencia por termos coincidentes co castelán: Exemplo: lágrima en lugar de bágoa.
  • Desaparición de variantes galegas: Exemplo: preferencia por romper fronte a variantes patrimoniais como escachar, rachar, etc.
  • Castelanismos con aparencia galega (falsos amigos): Exemplo: conexo (castelanismo) vs. coello; cexa (castelanismo) vs. cella.
  • Substitución directa do termo galego: Exemplo: puente (castelanismo) vs. ponte.

Interferencias do Galego sobre o Castelán

Aínda que en menor medida, tamén existen interferencias do galego no castelán falado en Galicia. Exemplos léxicos: colo (por regazo), silva (por zarza), parvo (por tonto).

Desviacións da Norma Galega

As desviacións son usos lingüísticos que non se axustan á normativa estándar e considéranse incorrectos desde o punto de vista prescritivo. Inclúen:

• Arcaísmos: Palabras ou formas antigas caídas en desuso no estándar. Exemplo: coor (por cor).
• Dialectalismos: Trazos propios dunha variedade xeográfica específica non recollidos no estándar. Exemplo: nuite (variante dialectal por noite).
• Vulgarismos: Usos considerados propios de rexistros informais ou de baixo nivel sociocultural. Exemplo: probe (por pobre).
• Hipergaleguismos: Formas creadas artificialmente por ultracorrección, tentando evitar supostos castelanismos. Exemplo: primaveira (por primavera).
• Lusismos: Palabras ou formas tomadas do portugués non aceptadas na normativa galega estándar (diferente da proposta reintegracionista). Exemplo: camboio (por tren).
• Castelanismos: Préstamos ou calcos do castelán non adaptados ou innecesarios (xa tratados como interferencias léxicas).