A Ética de Aristóteles: Felicidade e Virtude

No seu libro Ética a Nicómaco, Aristóteles expón que o télos ou finalidade dos seres humanos é ser felices. En grego, felicidade dicíase eudaimonía. Por iso, dise que a ética de Aristóteles é eudemonista ou que defende o eudemonismo.

A Busca da Felicidade (Eudaimonía)

Pero en que consiste a felicidade? Para Aristóteles, non podemos ser felices se non temos as nosas necesidades máis básicas cubertas (por exemplo, se pasamos fame ou se non temos unha vivenda para resgardarnos do frío). Pero iso non é suficiente para ser verdadeiramente felices, pois os seres humanos debemos aspirar a unha vida moito máis plena, xa que somos animais racionais e iso é o que nos distingue dos demais animais.

Aristóteles non entendía a felicidade como un estado transitorio ou pasaxeiro de plenitude, senón como unha forma de vida que podemos acadar. Para iso, temos que saber elixir o noso camiño de maneira adecuada mediante a práctica da virtude.

A Virtude (Areté) e o Punto Medio

Os gregos chamaban areté ou virtude a esa forma excelente de comportarnos e de tomar decisións. Para Aristóteles hai dous tipos de virtudes: as virtudes éticas e as virtudes dianoéticas.

Virtudes Éticas

As virtudes éticas refírense ao noso modo de comportarnos na nosa relación cos demais. A base de repetir determinadas accións, imos formando en nós uns hábitos que conforman o noso carácter e que nos inclinan a actuar dunha determinada maneira.

Para Aristóteles, as virtudes éticas consisten en fuxir das posturas extremas ou vicios, elixindo o punto medio. Por exemplo, un bombeiro/a, para ser bo bombeiro/a, non pode ser nin covarde, nin temerario/a, senón que ha de ser valoroso/a (punto medio). Agora ben, ás veces o punto medio non é igual para todos, senón que depende das nosas circunstancias.

Por exemplo, ao saír cos amigos e amigas, debemos evitar ser mesquiños (non invitar nunca) pero tamén debemos evitar ser gastadores (invitar sempre). O punto medio entre eses dous extremos é ser xenerosos, é dicir, invitar pero tamén deixar que nos inviten. Pero este punto medio tamén depende das circunstancias persoais de cada un, xa que unha persoa con poucos recursos estaría sendo xenerosa aínda que invitara en poucas ocasións.

En definitiva, se queremos ser felices temos que aprender a encontrar o punto medio que nos corresponde de acordo coas nosas circunstancias persoais.

Entre as virtudes éticas máis importantes, están:

• A valentía
• A xenerosidade
• A amizade
• O autodominio
• A sinceridade

A Xustiza

Pero, igual que para Platón, para Aristóteles hai unha virtude que destaca sobre as demais: a xustiza, que consiste en "dar a cada quen o que lle corresponde". Pero isto pode interpretarse de dous xeitos.

En primeiro lugar, se pensamos nun intercambio, o xusto é que se vendemos un obxecto, nos dean a cambio del algo de valor similar. É dicir, ten que haber unha equivalencia entre o que damos e o que recibimos (xustiza conmutativa).

En segundo lugar, cando temos que repartir cargas ou beneficios, o xusto é que dea máis quen máis ten e que reciba máis quen máis o merece (xustiza distributiva): por exemplo, os ricos deberían pagar máis impostos que os pobres porque son os que máis recursos teñen, e as persoas necesitadas deberían recibir máis axuda porque son as que menos recursos teñen.

Virtudes Dianoéticas (Intelectuais)

Ademais das virtudes éticas, existen outras ás que Aristóteles chama virtudes dianoéticas ou intelectuais, que son as virtudes do noso intelecto. As virtudes dianoéticas axúdannos a coñecer mellor a realidade e a intervir nela.

Entre elas, destacan a sabedoría, a ciencia ou a arte, pero hai unha virtude dianoética que está por riba delas: a prudencia.

A Prudencia

Esta é a virtude intelectual que consiste en empregar a razón para saber e entender como debemos comportarnos en cada caso. Unha persoa prudente saberá atopar cal é o punto medio que debe elixir en cada caso, de acordo coas súas circunstancias persoais.