Filosofía y Ética: Conceptos Fundamentales y Perspectivas
Clasificado en Otras lenguas extranjeras
Escrito el en español con un tamaño de 17,73 KB
1. El decrecimiento
El objetivo central de la teoría del decrecimiento es reducir el crecimiento económico para evitar la sobreexplotación de recursos. Teóricos del decrecimiento como Iván Illich y Serge Latouche proponen estrategias como:
- Tener una relación más armónica con la naturaleza.
- Repartir la carga de trabajo, trabajar menos horas.
- Reutilizar los productos ya utilizados con otros fines.
- Redistribuir mejor la riqueza entre países.
- Elaborar y consumir los productos respondiendo prioritariamente a los intereses locales y no a los de las multinacionales. Consumir productos locales.
2. El mito del crecimiento indefinido
La teoría económica capitalista defiende la idea de un crecimiento económico infinito que no tiene en cuenta la limitación de los recursos naturales. Fomenta el incremento cada vez mayor de las necesidades humanas.
- La publicidad, creadora del deseo de consumir incluso si no existe la necesidad.
- El crédito, que permite el pago aplazado en el futuro.
- La obsolescencia programada o caducidad acelerada de los bienes adquiridos.
El medio ambiente está sufriendo transformaciones que ponen en peligro el equilibrio que hace posible la supervivencia de muchas especies animales y vegetales, incluida la propia especie humana.
Los problemas ambientales como la puesta en peligro de la biodiversidad del planeta, la polución atmosférica, la destrucción de la capa de ozono y el efecto invernadero, los residuos nucleares y los refugallos no biodegradables, la lluvia ácida, la contaminación de las aguas, la desertización de zonas boscosas y la destrucción de las masas polares con el consiguiente aumento del nivel de los mares.
Es necesario que se imponga la idea responsable de desarrollo sostenible.
3. Consecuencias de la globalización
La globalización influye:
- El auge de la economía financiera (es decir, la producción de riqueza gracias a los intereses del capital, el cambio de divisas, los inversiones en bolsa, etc.) dejó en segundo plano la economía productiva.
- La liberalización de los mercados, la supresión de controles estatales a la actividad económica.
- La deslocalización industrial (llevar la industria a países donde los trabajadores cobran menos) obligó a una liberalización del mercado laboral.
4. ¿Qué es una empresa?
El espíritu capitalista busca sistemática y profesional del beneficio económico propio, busca el beneficio.
Formas de conducta procedentes de la ética protestante y de su concepción ascética y racional de la actividad económica, como ensina el sociólogo Max Weber en su obra “A ética protestante e o espíritu do capitalismo”. Según él por motivos religiosos los países protestantes de Europa tienen una economía más desarrollada que los católicos.
El objetivo más inmediato de toda empresa es conseguir beneficios, es decir, ganar dinero.
La empresa no ha de vivir solamente para obtener beneficios.
Aunque los beneficios sean la razón de ser de la empresa, la empresa debe concebirse como una realidad racional con sentido propio, en la que un conjunto de personas, además de ganar dinero, realizan y satisfacen necesidades y aspiraciones distintas: de asociación, de reconocimiento, de autorrealización, de seguridad, de autoestima... una empresa debe buscar también satisfacer estas necesidades.
5. La naturaleza de la felicidad
Di Pascal, filósofo del siglo XVII: “Todos los seres humanos, sin excepción, buscan ser felices, aunque difieran en los medios que emplean para iso. A felicidade é o motivo de todas as súas accións. También Aristóteles pensaba que el ser humano busca un bienestar del que pueda decir que lo satisface plenamente. Esto sucede a causa de la imperfección humana. La felicidad no nos viene dada, sino que tenemos que conquistarla. Platón y Aristóteles consideraron que la felicidad es el bien supremo, y que los demás bienes (el dinero, las honras, los placeres...) se buscan como medios para alcanzar la felicidad, la cual es un fin en sí misma. Para Aristóteles la felicidad es el bien supremo. Kant define la felicidad como “estar contento con la propia existencia”. Nada nos garantiza ser felices, ni siquiera la moralidad, es decir, el ser moralmente bueno, que solo hace al hombre digno de ser feliz, pero no necesariamente lo hace feliz. Kant: ser bueno no garantiza ser feliz.
Poderíase definir a felicidade como un estado de plenitude continuada, ligada á satisfacción dos nosos desexos máis fundamentais e ao feito, non de todo controlable por nós, de realizar as nosas potencialidades como seres humanos. Felicidade: Estado de plenitude relacionada coa satisfacción de todos os desexos e a realización das sus potencialidades. Mientras que el placer es instantáneo o pasajero, la felicidad debería ser permanente.
6. Distinción entre moral y ética
Con la palabra “moral” se suele designar en filosofía el conjunto de costumbres y de normas por los que debe regirse el comportamiento de una persona para que sea juzgada como moralmente buena.
Por “ética”, en cambio, se entiende la reflexión acerca de que se ha de considerar una conducta buena y cómo hay que fundamentar los juicios morales cuando se aplican a la distinción entre el bien y el mal. La ética también se define como la ciencia de los principios de moral, siendo la moral la aplicación concreta de estos principios en las acciones humanas.
La palabra moral bien de “mor moris” en latín que significa costumbre. La moral es el conjunto de normas para que una persona tenga un comportamiento bueno. La ética es la reflexión sobre la moral, sobre lo que está bien y lo que está mal.
7. Éticas
A lo largo de la historia, se han propuesto doctrinas éticas que hacen depender la valoración del bo y del malo de los fines prácticos o consecuencias que se derivan de ellos para la existencia humana.
Ética eudaimonista
En la Antigua Grecia, Sócrates, Platón y Aristóteles formularon la primera ética consecuencialista. Según la ética eudamonista de Aristóteles, la felicidad es el bien supremo y su búsqueda el fin de la acción moral. Ou sexa, a eudaimonía (palabra grega que significa “felicidad”) es la consecuencia natural de la virtud. La felicidad es el bien supremo por medio de la acción moral débese buscar practicar el bien y ser virtuoso da felicidad.
Obedecer las prescripciones morales y someterse a las leyes no solo es el más seguro, sino el único modo de conquistar la felicidad duradera.
Ética utilitarista
El utilitarismo considera que el bien es la utilidad, definida como “el mayor bien para el mayor número de personas posible”. Calcular y valorar la cantidad de placer y de dolor de la felicidad y de infelicidad, de satisfacción y de insatisfacción que se van seguir dela. El único criterio racional de que disponemos para apreciar la moralidad de un acto es por tanto la consideración de las consecuencias que se derivan del para la felicidad humana.
La primera formulación del utilitarismo por autores como Jeremy Bentham y John Stuart Mill tenía un claro carácter hedonista. Identificábase “utilidade” con “pracer” e con “felicidade”.
Defiende la utilidade que é o maior ben para o maior número de persoas. Nas accións humanas hai que calcular o pracer e a dor que se producen. Baseado no hedoísmo (búsqueda de placeres).
Ética formal kantiana
.
O ben se define como mero obxecto da vontade ou das regras que a rexen. Enténdese, ante todo, ás normas que rexen a vontade humana en vez de ás súas consecuencias.Isto significa que se considera o ben supremo como aquilo ao que a vontade tende en cumprimento de tales normas. A concepción de Kant é formal porque parte de que existe a lei moral como un feito. A ética de Kant é formal baséase no deber. Non concreta o que hai que buscar, só fala de como hai que buscalo. Baséase en máximos como : “on lle desexes ós demais o que non desexes para ti”. A isto se chama imperativo categórico.
10. Actitudes ante a técnica: tecnofilia e tecnofobia.
Tecnofilia
Os problemas que se poidan derivar da aplicación da técnica han de solucionarse con máis técnica, ata alcanzar o nivel de desenvolvemento no que os problemas deixen de existir. Segundo esta actitude, o progreso da tecnoloxía coincide co da humanidade, ata que se alcance o estado ideal no que finalice a historia (pois alcanzaríase a perfección e xa non será necesario avanzar máis).
Tecnofobia
É a actitude de receo e rexeitamento á técnica por medo a que o ser humano e o seu mundo sexan dominados e destruídos por ela.1. A tecnificación alterou os ritmos e os equilibrios naturais.2. O desenvolvemento dos medios tecnolóxicos de destrución masiva e o avance das técnicas de enxeñería xenética instrumentalizan o ser humano e amenazan a súa existencia.3. Impón un novo modo de vivir que contrasta co que antes se consideraban os valores superiores do ser humano.4. Xeneraliza unha visión materialista e desacralizada da vida que elimina a existencia de límites de crácter moral, relixioso ou metafísico.
8.A beleza obxectiva e o sentimento estético.
A beleza como ideal obxectivo
Para Platón, a beleza sensible e o amor esperta é , en realidade o inicio do proceso que conduce a “recordar” a esencia ou verdade das ideas. Isto pon en conexión a beleza obxectiva co ben e coa verdade: a beleza é a manifestación do ben e da verdade. Ao mesmo tempo, relega as cousas belas, como as que mostra a arte, ao ámbito da mera apariencia.
Esta distinción platónica entre a beleza ideal e a beleza sensible,e a relación que establece entre o belo en si e as cousas que son belas por participación, configurou a primeira teoría da arte.
Para Platón a beleza é a manifestación do ben e da verdade. O belo vai asociado coa verdade das ideas. As obras de arte producen sentimentos agradabeis.
A beleza como perfección do coñecemento sensible.
Aristóteles consideraba que a beleza pertence á forma sensible. A arte, segundo el, imita a natureza, pero ademais, perfecciona o que ela deixa inacabado.Tomé de Aquino consideraba que unha cousa é bela se reúne estas trees características: perfección, proporción ou harmonía e luminosidade ou explendor.A reflexión moderna sobre os elementos subxectivos do belo non considera necesaria a identidade entre a beleza, a verdade e o ben.Para ser bela, unha obra de arte non ten por que ser verdadeira nin boa.O gusto estético converteuse, deste xeito, nunha facultade humana específica, encargada de captar e de xulgar a beleza sensible, mentres que o entendemento é o encargado de captar a verdade. O sea non é un coñecemento por conceptos, senón por percepción do agrado que produce o belo.O gusto é, en suma, a facultade de apreciar as obras de arte mediante as sensacións e a experiencia con independencia de regras. Tamén se define como o criterio do xuízo estético. Así, naceu, no século XVIII, a estética como disciplina filosófica autónoma, criterio xeral de gusto se recorremos á experiencia e á observación dos sentimentos comúns.
A beleza como o que gusta de forma desinteresada
Para Kant, a beleza é o que gusta de forma desinteresada, universal e necesaria:- Porque gusta por si mesma, non porque nos produza pracer ou porque sexa moralmente boa- Gusta de xeito universalizable o podemos atribuír a todos.- Gusta necesariamente, non gusta porque sexa útil nin porque sexa boa ou perfecta, senón porque a percibimos, sen ningunha finalidade.Kant distingue entre obxectos de beleza libre, que serían os obxectos belos da natureza e obxectos de beleza dirixidos a unha finalidade que serían as obras de arte.Para os autores marxistas, o carácter estético da obra de arte relaciónase co feito de que é unha obra humana creada nun espazo e un tempo determinados e por iso histórica e social.
9. Ciencia, técnica e tecnociencia.
Ciencia
A ciencia é un saber das cousas dos fenómenos e das súas leis. Quen coñece a causa dun fenómeno adquire un poder sobre el, pois pode decidir poñer en acción ou non a súa causa produtora tantas veces como queira. De aí a famosa frase de Francis Bacon : saber é poder.
Técnica
A palabra técnica designaba tradicionalmente o conxunto de procedementos dun oficio ou dunha arte codificados e transmitidos de mestres a aprendices para obter un resultado útil.As dúas condicións que caracterizaban a noción de técnica eran, por unha parte, o seu aspecto produtivo do artificial e por outra o seu carácter interesado, ou sexa, estar orientadas cara a un fin práctico.Na época moderna, non obstante, a técnica deixou paulatinamente de ser a mera aplicación, por parte do ser humano, da ciencia ao dominio material do mundo, para converterse nunha superestrutura, en certa medida, autónoma, de orixe científica , que domina as sociedades industrializadas.
Tecnociencia
O termo “tecnociencia” designa as ciencias actuais desenvolvidas en estreita relación con proxectos tecnolóxicos de aplicación das súas conclusións, de modo que apenas se distinguen deles. Interaccionan de modo que os avances científicos condicionan os tecnolóxicos e viceversa.
11. Crítica e tecnificación: Ortega y Gasset, a Escola de Franfurt..
José Ortega y Gasset
Para Ortega, a técnica non é a prolongación dos órganos da acción humana.Nela, non é o ser humano o que se adapta á natureza, senón que é o conxunto de accións e instrumentos cos que o ser humano adapta a natureza ás súas necesidades e ao seu proxecto de vida.
A técnica fai ao ser humano.
Martin Heidegger
A dominación que a ética exerce sobre o mundo a nivel planetario non é senón a realización da tendencia máis fundamental do pensamento occidental.
O pensamento occidental como o proceso ao final do cal o ser é esquecido para atender só aos entes e a súa ordenación como sistema de causas e efectos de explicacións e razoamentos organicamente articulados.O pensamento occidental esquece o ser e fica non entes, a técnica sería a realización do pensamento occidental.
Este esquecemento total do ser como metafísica acabada é a total organización técnica do mundo.
O ser humano di Heidegger, deixouse apresar, finalmente, polas cousas e caeu nunha comprensión do mundo como obxecto que debe ser explotado e dominado.
O cálculo transfórmase na actitude de non recoñecer como real senón a acción prevista, organizada e planificada.
O ser humano interioriza a esencia da técnica e encontra nela a súa identidade metafísica xusta e adecuada.
Os filósofos da Escola de Frankfurt
En especial Horkheimer e Adorno tamén insisten nos efectos alienantes sobre o individuo e sobre a súa liberdade que a total organización técnica do mundo supón na nosa época. Coa técnica o ser humano perde algo da súa liberdade.
As únicas racionalidade e obxectividade que se admiten son as que ofrecen as ciencias fisico-matemáticas.O ser humano a súa subxectividade capaz da reflexión e de liberdade, a súa dinámica impersoal e histórica, na que intervén a súa liberdade, quedan matematizadas en beneficio da redución científista e o dominio técnico da sociedade.
No terreo político o imperio da tecnocracia. A tecnocracia é a supremacía duns dirixentes que deciden sen que o seu obxectivo sexa a emancipación da sociedade, senón unicamente o poder e a optimización dos seus sistemas de programación, de control e de dominio.
O suxeito queda baixo o control dunha oligarquía tecnocrática que goberna en nome dunha verdade que é a do obxecto e non a do ser humano, unha verdade que tamén lle permite a esa oligarquía asegurar cada vez máis o seu poder.O ser humano fica matematizado.
Han Jonas
O importante problema moral de responsabilidade do seu uso, pois os progresos técnicos non só contribúen a mellorar as condicións de vida humana senón que tamén a deterioración irreversible e á destrución do medio natural e do sentido humano.
As tecnociencias actuais deberían reorientarse para conxugar o uso racional das posibilidades abertas pola técnica coas orientacións prácticas, sociais e morais, que han de determinar o respecto á vida.
A liberdade humana extrepulouse e automatizouse en entes e organismos anónimos que consideran lícito facer calquera cousa e de calquera xeito sen entender ás consecuencias grazas ás posibilidades que outorga a técnica.
Desenvolver unha ética específica que regulamente as actividades humanas de uso dos medios técnicos de modo que se eviten efectos prexudiciais e dexeneración perigosas.