Fundamentos da Estrutura e Dirección Empresarial: Modelos e Funcións

Estrutura de Organización

A estrutura de organización é a forma de integración e coordinación dos elementos que compoñen a empresa. É necesaria para que os traballadores estean coordinados e tamén determina o nivel de autoridade e responsabilidade.

Tipos de Estrutura Organizativa

Lineal Xerárquica

Caracterízase pola autoridade directa do xefe sobre os subordinados e a responsabilidade de cada traballador ante un só xefe.

• Vantaxes: Rapidez na toma de decisións, aporta moita seguridade e estabilidade.
• Inconvenientes: Tende ao autoritarismo, falta de especialización dos directivos, tendencia a incrementar a burocracia.

Funcional

Necesita especialistas en distintas áreas e os traballadores poden recibir ordes de varios xefes, cada un na súa especialidade.

• Vantaxes: A empresa pode crecer mellor, fomenta a especialización.
• Inconvenientes: Pode xerar inseguridade nos traballadores (dualidade de mando), problemas de coordinación entre directivos, pode ser máis custosa.

Lineal e Staff (ou de Asesoramento)

Combina unha estrutura central de forma xerárquica (lineal) coa axuda de unidades de especialistas (staff) que asesoran pero non teñen autoridade directa sobre os departamentos de liña.

• Vantaxes: Permite a intervención de especialistas sen romper a unidade de mando (só se reciben ordes dun xefe de liña).
• Inconvenientes: As decisións poden ser máis lentas, poden xurdir conflitos entre o persoal de liña e o staff.

En Comité

A autoridade e a responsabilidade son compartidas por un grupo de persoas (comité) que toman decisións conxuntamente.

• Vantaxes: Maior compromiso ao participar nas decisións, achega diversidade de puntos de vista.
• Inconvenientes: O proceso de toma de decisións pode ser lento, poden xurdir conflitos de intereses entre os membros.

Organización Formal e Informal

A estrutura da empresa é a distribución e a orde das súas partes.

Organización Formal

É a estrutura planificada de forma deliberada pola dirección da empresa, establecendo roles, responsabilidades e canles de comunicación.

Organigramas

Os organigramas representan de forma gráfica e simple a estrutura organizativa formal da empresa, mostrando as relacións xerárquicas, as conexións entre departamentos, as liñas de autoridade e comunicación.

Tipos de Organigramas:

• Segundo a forma:
  • Verticais (autoridade de arriba a abaixo)
  • Horizontais (autoridade de esquerda a dereita)
  • Circulares (autoridade desde o centro cara fóra)
• Segundo a finalidade:
  • Informativos (visión xeral para o público)
  • Analíticos (para análise e detección de problemas estruturais)
• Segundo a extensión:
  • Xerais (toda a empresa)
  • Parciais (un departamento ou área)

Departamentización

A departamentización consiste en agrupar postos de traballo e persoas que realizan tarefas similares ou relacionadas en unidades organizativas chamadas departamentos. Os criterios máis comúns son:

• Por funcións (ex: produción, marketing, finanzas)
• Por produto (ex: liña de lácteos, liña de bebidas)
• Por proceso (ex: sección de montaxe, sección de pintura)
• Por sectores de mercado ou clientes (ex: grandes empresas, pemes, particulares)
• Por zonas xeográficas (ex: delegación norte, delegación sur)

Organización Informal

É o conxunto de relacións persoais e sociais que xorden espontaneamente entre as persoas que traballan na empresa, como resultado da súa interacción. Estas relacións quedan fóra do control directo da dirección e non están reflectidas no organigrama formal. Na organización informal créanse grupos con normas e valores propios, dirixidos por un líder informal.

No seo destes grupos, cada individuo adquire un determinado status (recoñecemento ou posición dentro do grupo), e estes grupos informais poden influír no rendemento e dar lugar á formación de equipos de traballo máis cohesionados (ou, pola contra, xerar conflitos).

Diferenzas Clave entre Organización Formal e Informal

Nota: A táboa anterior é unha adición para mellorar a claridade das diferenzas, baseada na información proporcionada.

Funcións da Dirección

A dirección é o conxunto de persoas ou o proceso mediante o cal se coordinan e integran os recursos materiais e humanos dunha organización para alcanzar uns obxectivos preestablecidos.

Niveis de Dirección

Distínguense xeralmente tres niveis:

• Alta Dirección: Formada polos directivos de máis alto nivel (ex: presidente, director xeral). Encárganse de establecer os obxectivos xerais e as estratexias a longo prazo da empresa.
• Dirección Intermedia: Actúa como enlace entre a alta dirección e a dirección operativa (ex: xefes de departamento, directores de fábrica). Concretan as directrices da alta dirección en plans e obxectivos máis específicos para as súas unidades.
• Dirección Operativa: É o nivel máis baixo da xerarquía directiva (ex: supervisores, xefes de equipo). Encárganse de asignar tarefas aos traballadores e tomar decisións máis rutineiras e repetitivas para asegurar a execución dos plans.

Funcións Clásicas da Dirección (Proceso Administrativo)

As funcións principais que desenvolve a dirección son:

1. Planificación

Consiste en determinar anticipadamente os obxectivos que se desexan alcanzar e elixir o método ou curso de acción máis adecuado para logralos. Na planificación hai que distinguir entre:

• O horizonte temporal (curto, medio ou longo prazo).
• A amplitude do enfoque (estratéxica, táctica ou operativa).

2. Organización

Implica deseñar unha estrutura empresarial que permita distribuír o traballo, a autoridade e os recursos de forma eficiente entre os membros da organización para alcanzar os obxectivos planificados. Define quen fai que, como o fai e con quen se relaciona.

3. Xestión, Coordinación e Liderado (ou Dirección en sentido estrito)

Esta función encárgase de poñer en marcha o planificado e organizado, motivando e guiando aos empregados para que as decisións adoptadas se executen con eficacia. Inclúe a comunicación, a motivación e o exercicio do liderado. Pódense distinguir varios estilos de liderado ou modelos de xestión de persoas:

• Estilo Autoritario: O directivo dá ordes, centraliza as decisións, planifica e deseña o traballo de forma unilateral. Considera aos empregados como meros subordinados.
• Estilo Democrático (ou Participativo): O directivo ten colaboradores aos que orienta, apoia e involucra na toma de decisións. Fomenta un clima laboral agradable e a participación.
• Estilo Laissez-faire (Deixar facer): O directivo apenas intervén, delega amplamente e non dirixe activamente. Pode levar a unha ausencia de liderado efectivo e a un clima laboral caótico se non hai alta madurez no equipo.

4. Control

Consiste en observar e verificar se a empresa está a alcanzar os obxectivos planificados, comparando os resultados reais coas metas establecidas. Se se detectan desviacións, deben analizarse as súas causas e tomar medidas correctoras.

Líder vs. Director

Aínda que os termos se usan ás veces indistintamente, existen diferenzas conceptuais:

• Un líder é aquela persoa capaz de mobilizar e influír nos individuos ou nun grupo para lograr obxectivos comúns. O liderado pode xurdir de calquera membro da organización, teña ou non autoridade formal (recoñecida pola estrutura da empresa). Baséase na capacidade de influencia persoal, carisma, coñecemento ou exemplo.
• Un director (ou xestor, xerente) é aquel que ocupa un posto na xerarquía da organización e, polo tanto, ten autoridade formal para tomar decisións, dar ordes e asignar recursos. A súa autoridade deriva do cargo que ocupa.

Idealmente, un bo director tamén debería ser un bo líder, pero non todos os directores son líderes, nin todos os líderes son directores.