A Literatura Galega no Século XX: Do Grupo Nós á Nova Narrativa

O Grupo Nós e a Modernización da Literatura Galega (1920-1936)

O Grupo Nós, integrado por intelectuais como Otero Pedrayo, Risco, Cuevillas e Castelao, foi unha das agrupacións máis influentes da Literatura Galega entre 1920 e 1936. Eran persoas cultas e políglotas, activas no galeguismo a través das Irmandades da Fala, o Seminario de Estudos Galegos e o Partido Galeguista. Foron os artífices da modernización da prosa galega en diversos xéneros e traballaron por actualizar e internacionalizar a cultura galega, afastándoa do ruralismo decimonónico e ligándoa ás correntes culturais europeas. A revista Nós foi o seu principal medio para acadar este obxectivo.

A Literatura Galega na Posguerra: Silencio e Rexurdimento

Contexto da Poesía

A chegada da ditadura franquista impuxo un longo silencio á literatura galega entre 1936 e 1950, reprimindo as linguas peninsulares minorizadas e interrompendo as tendencias innovadoras da poesía anterior á guerra. A recuperación da literatura en galego comezou de forma tímida a finais dos anos corenta, con obras como Cómaros verdes (1947) de Aquilino Iglesia Alvariño e a colección Benito Soto (1950). Xurdiron tamén editoriais clave como Monterrey, Bibliófilos Gallegos e, sobre todo, Editorial Galaxia (1950), que liderou o proceso de revitalización cultural e a defensa do galego en todos os ámbitos. A poesía da posguerra retoma correntes previas como o imaxinismo, o neotrobadorismo e a poesía paisaxista, ás que se sumará o socialrealismo nos anos seguintes. Neste período conviven tres xeracións literarias debido á falta de publicacións en galego durante máis dunha década:

• A Xeración de 1936
• A Promoción de Enlace
• A Xeración dos 50 ou das Festas Minervais

Contexto da Prosa

Tras a sublevación fascista, o galeguismo sufriu un forte golpe coa desaparición de institucións e publicacións fundamentais, organizándose no exilio arredor do Consello de Galiza e da figura de Castelao. No interior, a recuperación cultural chegou da man do grupo Galaxia, que creou a súa editorial en 1950. A primeira novela da posguerra, A xente da Barreira (1951) de Ricardo Carballo Calero, marcou o inicio dun lento rexurdimento da narrativa galega, dando paso a obras que hoxe son consideradas clásicas. Durante os anos 50, a narrativa en galego desenvolveuse a través de autores illados, sen unha xeración definida nin un movemento colectivo consolidado.

A Emerxencia da Nova Narrativa Galega

A Nova Narrativa Galega abrangue un conxunto de obras publicadas desde finais dos anos 50 que rompen coas tradicións previas, incorporando técnicas narrativas innovadoras e unha ambientación urbana. Influída polo Nouveau Roman francés e por grandes autores do século XX como Joyce, Kafka ou Faulkner, introduce recursos como o monólogo interior, a fragmentación temporal e o condutismo. O movemento arrinca con Nasce unha árbore (1954) de Rodríguez Mourullo e acada o seu esplendor na década seguinte. Os seus autores non forman unha xeración nin unha escola literaria, pero comparten características comúns:

• Rexeitamento da literatura popular ou realista.
• Formación universitaria.
• Ambiente predominantemente urbano.
• Forte compromiso co monolingüismo galego.
• Publicación das primeiras obras na colección Illa Nova da Editorial Galaxia.