O Método Cartesiano: Fundamentos da Razón e o Coñecemento

O texto céntrase na exposición do método cartesiano, que busca establecer un camiño seguro cara ao coñecemento verdadeiro. Descartes propón catro regras fundamentais que orientan o uso da razón, substituíndo os métodos tradicionais que consideraba confusos ou pouco fiables. Estas regras aspiran á evidencia, a análise, a síntese e a revisión como pasos necesarios para construír coñecementos sólidos e seguros.

As Catro Regras Fundamentais do Método Cartesiano

1. Regra da evidencia: Aceptar só como verdadeiro aquilo que se presenta de forma clara e distinta, evitando calquera dúbida.
2. División das dificultades: Fragmentar os problemas en partes máis sinxelas para facilitar a súa resolución.
3. Orde no pensamento: Progresar desde os obxectos máis simples ata os máis complexos, asegurando un proceso lóxico.
4. Revisión completa: Garantir que non se omitiu nada mediante enumeracións e revisións exhaustivas.

O método cartesiano baséase na confianza plena na capacidade da razón humana. Comeza pola dúbida metódica, que rexeita todos os coñecementos que non posúan certeza absoluta. Este procedemento conduce ao famoso "cogito, ergo sum" (penso, logo existo), a primeira verdade indubidable. A partir dela, Descartes deduce outras verdades, como a existencia de Deus e a realidade do mundo exterior, empregando a idea de claridade e distinción como criterio de verdade.

A súa proposta innovadora reside en adaptar a estrutura demostrativa das matemáticas a todas as áreas do coñecemento, confiando nunha cadea lóxica de deducións. Isto reflicte a influencia da revolución científica e a súa ambición de crear un sistema filosófico universal e coherente.

O método cartesiano representa un gran avance na sistematización do pensamento, ao propoñer regras claras e aplicables a calquera disciplina. Porén, as súas limitacións tamén son evidentes: a excesiva dependencia da intuición racional pode ignorar a complexidade da experiencia sensorial e a diversidade dos fenómenos naturais. Ademais, a certeza que Descartes outorga á dedución a partir de ideas innatas foi obxecto de críticas por parte de empiristas como Locke, que subliñaron a importancia da experiencia na formación do coñecemento.

A Dúbida Metódica e o Descubrimento do Cogito

O fragmento expón a procura dun primeiro principio absolutamente certo, inmune á dúbida. Descartes somete a exame crítico todas as crenzas mediante a dúbida metódica, chegando á certeza fundamental do cogito, ergo sum ("penso, logo existo").

Fases da Dúbida Cartesiana

• Dúbida metódica: Descartes cuestiona todo coñecemento previo, dubidando dos sentidos, da distinción entre soño e realidade e mesmo da existencia dun posible xenio maligno que o engana constantemente.
• Afirmación da propia existencia: A única verdade que resiste a dúbida é a existencia do suxeito pensante, pois, aínda que fose enganado, debe existir para ser enganado.
• Primacía da razón: O pensamento é máis claro e distinto que a percepción sensorial, polo que se converte na base da súa filosofía.

A dúbida cartesiana parte dunha estratexia radical: rexeitar toda crenza que non sexa absolutamente segura. Primeiro, dubida dos sentidos porque ás veces nos enganan. Segundo, dubida da realidade do mundo, pois os soños poden parecer reais. Finalmente, introduce a hipótese dun xenio maligno que podería estar a enganalos constantemente.

Neste estado de incerteza extrema, atopa unha verdade indubidable: a existencia do propio pensamento. A súa certeza reside no feito de que, aínda dubidando, está a pensar, e iso proba a súa existencia como res cogitans (substancia pensante).

Críticas ao Cogito

O cogito é unha contribución clave á filosofía moderna, pois introduce o suxeito como centro do coñecemento. Con todo, o argumento pode ser criticado:

• Primeiro, algúns filósofos como Hume dubidarán de que a conciencia do pensamento implique a existencia dunha substancia pensante.
• Segundo, Kant criticará a confianza cartesiana na razón sen considerar os límites da mente humana.
• Ademais, o dualismo mente-corpo de Descartes xerará problemas filosóficos sobre como interactúan ambas substancias.

A Existencia de Deus como Fundamento do Coñecemento

O fragmento trata sobre a existencia de Deus como fundamento do coñecemento certo. Descartes argumenta que a súa idea dun ser perfecto non pode proceder del mesmo, xa que el é un ser imperfecto. Polo tanto, conclúe que debe existir unha realidade máis perfecta que el, é dicir, Deus.

Argumentos Cartesiano sobre Deus

• Diferenciación entre perfección e imperfección: Se dubida, é porque non é completamente perfecto.
• A idea de perfección debe proceder dun ser perfecto: Non pode provir del mesmo nin da nada, pois o menos perfecto non pode xerar o máis perfecto.
• Deus como ser necesario: Se el fose a única realidade, debería ser infinito e perfecto, o que non é o caso. Logo, debe existir un ser do cal depende e que posúe todas as perfeccións.

Descartes parte da súa propia imperfección como suxeito dubitativo. Se el pode concibir a idea de perfección, esta non pode proceder del mesmo, xa que sería contraditorio que un ser imperfecto xerara unha idea de algo superior a si mesmo. Do mesmo xeito que a nada non pode xerar algo, o imperfecto non pode producir o perfecto. Isto lévao a concluír que a súa idea de Deus só pode provir dun ser que realmente posúa esas perfeccións. Así, Deus debe existir e ser a fonte de todo o que el posúe. Ademais, se fose completamente independente, debería ser infinito e omnipotente, o que non é, polo que a súa existencia só se xustifica como dependente dun ser supremo.

Críticas ao Argumento da Existencia de Deus

O argumento cartesiano da existencia de Deus, inspirado na proba ontolóxica de San Anselmo, presenta dificultades. O feito de ter unha idea de perfección non implica necesariamente que tal perfección exista na realidade. Filósofos posteriores, como Kant, criticarán esta demostración, argumentando que a existencia non é unha propiedade inherente ás ideas. Ademais, o uso da causalidade aplicada ás ideas pode ser cuestionado, pois non está claro que as ideas deban ter unha causa proporcionada á súa realidade obxectiva.