A Razón Ilustrada: O Legado de Kant e a Súa Repercusión Histórica

A Ilustración e o Século XVIII: O Contexto de Kant

A vida de Kant transcorre no século XVIII, durante a Ilustración. Nesta época confíase moito na razón, unida ao avance da ciencia. Esta razón autónoma e crítica abrangue tamén a relixión, manifestándose a través da aparición do Deísmo: é unha teoría que propón aceptar da relixión só o racional e non os dogmas e misterios irracionais. Ademais, os deístas crerán na igualdade de todos os deuses das distintas relixións, o que trae consigo a Tolerancia. Isto faise notar no ámbito da política.

A tolerancia e a autonomía da razón serán imprescindibles para facilitar o avance científico. A ciencia guiarase por unha razón analítica, non dogmática. Para conseguir unha razón autónoma, analítica, secularizada e tolerante, é necesario impulsar a educación crítica. Esta crítica debe empezar examinando os seus límites e, despois de todo, a súa coartada.

Kant e a Razón Ilustrada: A Obra "Que é a Ilustración?"

Kant fala da razón ilustrada na súa obra Que é a Ilustración?. Nesta obra, analiza os ideais ilustrados e critica ao mesmo tempo a falta de autonomía da razón na súa época, que se ve coartada e tutelada por outros axentes como a relixión, a tradición e os costumes. A solución ao estado de incapacidade está no propio ser humano, se é capaz de romper coas ataduras e atreverse a empregar exclusivamente o seu propio entendemento.

Para saír deste estado de minoría de idade e alcanzar a maioría de idade da razón, esta debe ser crítica co irracional. A razón debe ser a única instancia para a construción da ciencia. De seguir o camiño da razón, o ser humano progresará científica e tecnoloxicamente ata conseguir cotas de felicidade nunca antes alcanzadas. Por iso, a razón debe criticar e eliminar da ciencia toda relixión, tradición ou costumes que impidan o progreso humano: a Ilustración é a luz, e os dogmas relixiosos, tradicións e costumes irracionais son as sombras.

O obxectivo desta crítica é a realización da liberdade e dignidade humanas, condicións indispensables da felicidade humana.

A Crítica á Razón Ilustrada: Da Escola de Frankfurt á Postmodernidade

Estes ideais, co paso do tempo, non foron suficientes para crear sociedades onde o progreso e a verdadeira liberdade chegasen a todas as capas sociais. Este ideal do racionalismo autónomo, de liberdade e de progreso será recollido polos membros da Escola de Frankfurt no século XX.

Na súa análise, a razón afastouse do seu camiño, sendo instrumentalizada polo poder do sistema capitalista para definir o que é racional ou irracional. A razón, en lugar de estar orientada ao fin da felicidade e liberdade humanas como pretendía a Ilustración, transfórmase nun instrumento que xustifica o poder establecido e fai que o ser humano identifique liberdade con consumo, ser con ter.

A razón ilustrada recibirá a súa maior crítica do que se coñece como a Postmodernidade.

O Legado Duradeiro da Ilustración

A pesar desta crítica, non debemos deixar de recoñecer á Ilustración como unha das etapas do pensamento humano na que a liberdade humana experimenta un dos seus maiores avances tanto teóricos como prácticos. No impulso teórico, Kant é un dos seus máximos expoñentes, e a Revolución Francesa é o exemplo práctico máis patente de cuxos ideais e experiencia nacerán as democracias actuais.