A Resistencia ao Franquismo en España: Evolución e Legado da Oposición

O franquismo foi un réxime ditatorial instaurado en España por Francisco Franco tras a Guerra Civil, que se caracterizou polo seu carácter autoritario e represivo. A oposición a este réxime adoptou diferentes formas ao longo do tempo, desde a loita armada na posguerra ata a creación de plataformas unitarias nos últimos anos da ditadura, pasando por mobilizacións estudantís e obreiras, partidos políticos na clandestinidade, actividades terroristas e, tamén, unha importante oposición no exilio.

Etapas da Oposición

1. A Posguerra (1939-1959): Represión e Loita Armada

Na etapa da posguerra (que abrangue os anos de 1939 a 1959), os primeiros anos do réxime caracterizáronse por un contexto de forte represión, con preto de 300.000 presos e 40.000 fusilados. Durante este período, a loita armada foi protagonizada principalmente pola guerrilla, composta por antigos combatentes republicanos vinculados ao Partido Comunista de España, como é o caso de O Piloto ou Foucellas. Mentres tanto, a oposición pacífica ou sindical estaba representada polo exilio político en países como Francia ou México, onde se organizaban monárquicos (como os de San Xoán de Luz) e socialistas.

2. O Desenvolvemento Económico (1959-1973): Emerxencia de Novas Formas de Resistencia

Na etapa do desenvolvemento económico, coñecida como o desarrollismo (entre 1959 e 1973), coincidindo co fin do illamento internacional do réxime e cunha serie de cambios sociais asociados á sociedade de consumo e á aprobación da Lei de Prensa de 1966, a oposición armada estivo marcada pola aparición de organizacións terroristas como ETA. Paralelamente, houbo un aumento da oposición pacífica con mobilizacións estudantís, destacando os Sucesos de 1956, e coa consolidación do movemento obreiro liderado polas Comisións Obreiras (CCOO). Nesta etapa tamén se reforzou a oposición política a través do PCE e do PSOE, e mantívose a actividade no exilio, como o Contubernio de Múnic.

3. Agonía e Fin do Franquismo (1973-1975): Radicalización e Unidade

Durante a etapa de agonía e final do franquismo (entre 1973 e 1975), nun contexto de crise económica e política, produciuse unha radicalización da oposición armada con organizacións como ETA e o GRAPO, mentres que a oposición pacífica e sindical deu lugar á formación de movementos unitarios como a Plataxunta, integrada polo PCE e o PSOE.

Características da Oposición

Posteriormente, produciuse unha multiplicación da oposición que chegou mesmo aos apoios tradicionais do franquismo, destacando casos dentro do Exército (como a Unión Militar Democrática), na Igrexa (ou no Grupo Tácito), ademais de continuar o movemento obreiro e estudantil, así como a aparición de novos partidos democráticos (democristiáns, nacionalistas ou federalistas).

Semellanzas ao Longo do Tempo

• A demanda de liberdades e democracia foi unha constante en todas as etapas. Desde a loita guerrilleira ata a creación de plataformas unitarias, o obxectivo final era sempre o restablecemento dun sistema democrático.
• A represión exercida polo réxime foi outro factor común que impulsou e moldeou a oposición, xa que a ditadura empregou a violencia e o control social para silenciar calquera forma de disidencia, obrigando a oposición a adaptarse e buscar novas formas de resistencia.
• Tamén destacou a importancia do exilio como espazo de organización e denuncia do réxime, que se mantivo durante todo o franquismo.

Diferenzas e Evolución

• As formas de oposición foron cambiando, desde a resistencia armada ata as mobilizacións sociais e políticas, reflectindo a adaptación á realidade de cada etapa.
• Os actores da oposición tamén se foron ampliando e diversificando, pois a oposición inicial, formada por antigos republicanos, deu paso á incorporación de estudantes, obreiros, intelectuais, membros da Igrexa e mesmo sectores do exército.
• A organización da oposición evolucionou desde unha desorganización inicial ata a creación de plataformas unitarias, buscando maior cohesión e eficacia na loita contra o réxime.

Conclusión: O Legado da Resistencia

A modo de conclusión, a oposición ao franquismo foi un fenómeno complexo e multifacético que evolucionou ao longo do tempo en resposta ás distintas fases do réxime e ás transformacións sociais e políticas de España. Os actores foron cambiando do mesmo xeito que o aparello represivo do réxime, que incluíu leis como a Lei de Represión Política de 1937 e órganos como o Tribunal de Orde Pública. O proceso de oposición ao franquismo non rematou coa morte de Franco, senón que continuou nos primeiros anos da Transición Democrática, sendo o punto culminante a legalización do Partido Comunista de España (PCE) no ano 1977.