Xéneros da Literatura Medieval Galego-Portuguesa

Cantigas de Escarnio e Maldizer

Que son?

Son composicións satíricas da lírica galego-portuguesa medieval que ridiculizan ou critican.

• As de escarnio usan palabras con dobre sentido.
• As de maldizer usan crítica aberta.

Por que se inclúen baixo a denominación de cantigas de burlas?

Foron escritas cunha finalidade satírica e burlesca, buscando o ataque persoal e a ridiculización.

Que mentalidade reflicten?

Reflicten unha sociedade feudal onde a sátira era usada como crítica social, política e moral.

Motivo da temática variada das cantigas de burlas

Abordan múltiples aspectos da sociedade medieval, mentres que as amorosas se centran na relación entre o trobador e a súa amada.

Colectivos obxecto de sátira

• Clérigos corruptos
• Nobres decadentes
• Mulleres de moral dubidosa
• Homosexuais
• Cabaleiros covardes
• Xograres incompetentes
• Entre outros

Núcleos temáticos das cantigas de burlas

• Crítica literaria e trobadoresca
• Sátira política
• Sátira social
• Sátiras obscenas

Ciclos temáticos da sátira literaria

• Parodia de xéneros líricos
• Enfrontamentos literarios
• Ciclo das damas e das tecedeiras

Grupos obxecto das sátiras obscenas

• Mulleres promiscuas (soldadeiras)
• Homes efeminados ou covardes
• Clérigos luxuriosos

Relación da pastorela con outros xéneros

Relaciónase coas cantigas de amor e amigo, pero máis próxima á tradición trobadoresca provenzal.

Cantiga de burlas vs. Sirventés

Coincidencias:

• Ton satírico e crítico

Diferenzas:

• Cantiga de burlas: máis variada e irónica
• Sirventés: maior carga política

Cantigas de Santa María

Tipos de Cantigas de Santa María

• Narrativas (milagres da Virxe)
• De loor (virtudes)
• De rogo (peticións de axuda ou agradecemento)

Partes principais das cantigas narrativas

• Epígrafe ou "razón"
• Refrán
• Cobras ou estrofas

Esquema do contido das cantigas narrativas

• Un resumo do que narra a cantiga.
• Unha breve presentación do protagonista.
• Unha formulación do problema.
• Unha intervención milagreira da Virxe.
• Unha lección moralizante final.

Autoría das Cantigas de Santa María

Afonso X o Sabio foi o impulsor da obra, coa colaboración de trobadores e músicos da súa corte.

Papel de Afonso X na elaboración

Afonso X foi mecenas, promotor, posible compositor dalgunhas cantigas e supervisor do contido, asegurando calidade e propósito didáctico-relixioso.

Motivacións de Afonso X

• Relixiosas: fervor relixioso e devoción á Virxe María
• Políticas: lexitimar o seu poder e restar influencia a Santiago de Compostela e ao reino de Galiza

Códices conservados das Cantigas de Santa María

• Códice de Toledo
• Códice da Biblioteca Nacional de Florencia
• Códices da Biblioteca do Escorial

Prosa Medieval Galega

Características da prosa medieval

En relación á lírica, a prosa medieval galega caracterízase por ser:

• Máis escasa
• Serodia
• Menos orixinal

Os primeiros textos en prosa foron versións bíblicas e escritos notariais. A prosa literaria estaba vinculada ás Cortes reais ou nobiliarias.

Ciclos temáticos da prosa literaria

• Ciclo Bretón ou Artúrico: lendas do rei Artur e a Táboa Redonda.
• Ciclo Clásico ou Troiano: visión fantasiosa do mundo clásico (Troia, Ulises).
• Ciclo Carolinxio: historias lendarias de Carlomagno, batallas na Península Ibérica.

Haxiografía

Significa biografía de santos, apóstolos e mártires, relatando milagres e actos virtuosos.

Exemplos: Milagres de Santiago, Crónica de Santa María de Iria.

Códex Calixtinus

É un manuscrito do século XIII que trata temas como:

• Textos litúrxicos
• Milagres de Santiago
• Descrición da catedral compostelá
• Guías para peregrinos e relatos do Camiño de Santiago

Prosa Tabeliónica

É a prosa xurídica e administrativa utilizada nos documentos oficiais da Idade Media (foros, privilexios, testamentos).

Tipos de textos tabeliónicos

• Ordenamentos legais
• Regulamentos de confrarías e gremios
• Escritos notariais ou dos Concellos (pregóns, ordenanzas)
• Manuais ou tratados para aprender oficios (ex.: Livro de Alveitaría)

Características e Finalidade por Tipo de Cantiga

Cantigas de Escarnio

Características:

• Satíricas, irónicas
• Dobre sentido
• Críticas indirectas

Finalidade:

• Criticar de forma sutil e indirecta
• Utilizar a ironía e o dobre sentido para ridiculizar

Cantigas de Maldizer

Características:

• Crítica explícita
• Linguaxe coloquial
• Ataque persoal

Finalidade:

• Criticar de forma aberta e directa
• Realizar ataques persoais e explícitos

Cantigas de Santa María

Características:

• Relixiosas
• Narran milagres
• Estrutura: epígrafe, refrán, cobras
• Temática variada: milagres, loanzas, rogos
• Lección moralizante final

Finalidade:

• Exaltar e mostrar devoción á Virxe María
• Relatar milagres para ensinar leccións moralizantes e relixiosas

Posición dos Pronomes Átonos en Galego

Posición antes do verbo (Proclise)

Utilízase en:

• Oracións enunciativas afirmativas: "Ela che diche a verdade."
• Oracións enunciativas negativas: "Non me gusta."
• Oracións subordinadas: "Dixo que me agardaría."
• Oracións interrogativas totais: "Vesme?"

Posición despois do verbo (Enclise)

Utilízase con:

• Forma verbal en infinitivo: "Quere verte."
• Forma verbal en xerundio: "Está dicíndome."
• Forma verbal en imperativo: "Dime a verdade!"

Posición no medio do verbo (Mesoclise)

Esta colocación non é común en galego moderno, pero pode aparecer en textos antigos ou en determinados contextos literarios.