Aristoteles eta Sofisten Filosofia: Natura, Ezagutza eta Politika

Aristotelesen Metafisika eta Sofisten Garrantzia Atenasen

Aristotelesen Filosofia: Potentzia, Aktoa eta Kausak

Aristotelesen filosofia, Platonen ideietan oinarritu beharrean, physisean (naturan) oinarritzen da. Mugimenduaren printzipioa adierazi zuen, eta mugimendu naturala ezaugarri kualitatibo eta kuantitatiboetan oinarritzen dela azaldu zuen. Edozein objektu aktoz (dagoeneko dena) eta potentziaz (izan daitekeena) osatuta dago. Mugimendua potentziatik aktora igarotzean datza.

Aristotelesek lau kausa mota identifikatu zituen izate baten printzipioak azaltzeko:

• Kausa materiala: Zerez egina dagoen.
• Kausa formala: Objektua zer den definitzen duena.
• Kausa eragilea: Nork edo zerk egin duen.
• Azken kausa (helburua): Zertarako existitzen den.

Materia osagai konsubstantziala da, azken finean errealitate potentziala dena. Forma, berriz, objektu baten ezaugarrien multzoa da. Substantziaren zehaztasunean, lehen substantziak (adibidez, "mahai hau", "txakur hau") eta bigarren substantziak (adibidez, "familia", "generoa") bereizi zituen. Natura aktoan eta potentzian oinarritzen da, eta, beraz, aldaketara eta heriotzara bideratuta dago. Akto eta forma garbia, Jainkoa, lehen motorra da.

Sofistak eta Demokrazia Atenasen

Sofisten agerpena Atenasen demokraziaren ezarpenarekin batera gertatu zen. Herritarren parte-hartzea bultzatu zen, eta asanbladetan hitz egiteko trebetasuna funtsezkoa bihurtu zen. Formazioa beharrezkoa zen, eta horren arduradunak maisu sofistak ziren.

Hasieran, "sofista" izatea adimena eta goi mailako trebetasuna erakustea zen, jakintsuaren sinonimoa. Geroago, ordea, "sasi-jakintsu" zentzua hartu zuen. Aldaketa honen arrazoiak hauek dira:

• Sofistak eszeptikoak eta erlatibistak ziren arlo askotan.
• Hezitzea eta gobernatzea ohore handiko zereginak ziren, eta sofisten jarrera ulergaitza zen askorentzat.
• Lanpostu edo kargu publikoen ospe txarra zabaldu zen.
• Filosofo nagusiek (Sokrates, Platon eta Aristoteles) euren aurkako iritzi publikoa adierazi zuten.

Sofisten Ideia Nagusiak

• Eszeptizismoa eta erlatibismoa ezagutzan: Gizakiek ezagutzarako ahalmenak dituzten arren (adimena eta sentimena), ezagutza mugatua da. Errealitatearen alde fenomenikoa konplexuegia da osotasunean ezagutzeko, eta sentimenezko pertzepzioa aldakorra da. Beraz, gizakiek ezin dute egia unibertsal eta objektiboa lortu.
• Pragmatismoa: Gai kosmologiko eta teologikoak baztertu zituzten, antropologikoei lehentasuna emanez. Gai politiko eta etikoak jorratu zituzten, helburu praktiko batekin: erabilgarria edo komenigarria dena norbere helburuak lortzeko.
• Physis vs. Nomos: Greziarrentzat, physis naturalezko errealitatea zen. Sofisten ustez, ordea, gizarteko arauak eta legeak (nomos) akordio baten ondorioz lortutakoak dira.

Hitzaren erabilera trebea funtsezkoa zen formazio arloan, eta oinarrizko tresna helburuak lortzeko (pragmatismo sofista). Gezurra egia bihurtzeko eta herriaren borondatea bideratzeko (demagogia) erabiltzen zuten. Sofistek monologoen bidez landu zuten trebetasun hau.