Atomoaren Egitura, Karga Elektrikoa eta Erreakzio Nuklearrak

Atomoaren Oinarrizko Egitura

Atomoa materiaren oinarrizko unitatea da. Nukleo batez eta inguruan biraka dabiltzan elektroiez osatuta dago.

Oinarrizko Partikulak

• Protoiak: Karga positiboa duten partikulak, nukleoan kokatuta.
• Neutroiak: Kargarik gabeko partikulak, nukleoan kokatuta.
• Elektroiak: Karga negatiboa duten partikulak, nukleoaren inguruan biraka.

Kontzeptu Nagusiak

• Zenbaki Atomikoa (Z): Nukleoan dauden protoien kopurua. Elementu kimikoa definitzen du.
• Masa Atomikoa (A): Protoien eta neutroien kopuruaren batura. Kalkulua: (% * masa atomikoa + beste % * beste masa) / 100.
• Isotopoak: Elementu bereko atomoak dira, protoi kopuru bera dute, baina neutroi kopuru ezberdina; beraz, masa atomikoa aldatzen da.
• Ioia: Atomo batek elektroiak galtzen edo irabazten dituenean karga elektrikoa eskuratzen du.
  • Elektroiak galtzen baditu → katioi bihurtzen da (karga positiboa).
  • Elektroiak irabazten baditu → anioi bihurtzen da (karga negatiboa).

Karga Elektrikoa eta Interakzioak

• Egoera Neutroa: Gorputz neutroek (adibidez, barrilak eta oihalak) protoi eta elektroi kopuru berdina dute.
• Igurtziaren Efektua: Igurtzitzean, elektroiak oihaletik barrilara transferitzen dira, barrila negatiboki eta oihala positiboki kargatuz.
• Erakarpena eta Aldaratzea: Karga kontrakoek elkar erakartzen dute, eta karga berdinek elkar aldaratzen dute.
• Partikulen Mugimendua: Elektroiak soilik mugitzen dira; protoiak eta neutroiak nukleoan bere horretan geratzen dira.

Erradioaktibitatea eta Erreakzio Nuklearrak

Erradioaktibitatea isotopo ezegonkorren nukleoek erradiazioa igortzen dutenean gertatzen da, egonkortzeko helburuarekin. Prozesu honek partikulak askatzea, nukleoa zatitzea edo nukleoak batzea ekar dezake. Gainera, protoi kopurua aldatzean, atomoak beste elementu kimiko bihurtzen dira.

Erreakzio Nuklear Motak

• Fisio Nuklearra: Atomo astunen nukleoak zatitzen direnean gertatzen da, energia kantitate handia askatuz. Zentral nuklearretan erabiltzen da eta erreakzio kateatuak sor ditzake.
• Fusio Nuklearra: Atomo arinen nukleoak fusionatzen direnean gertatzen da, energia izugarria askatuz (Eguzkian gertatzen den bezala). Gaur egun, ezin da kontrolatutako modu batean erabili zentral nuklearretan.

Erradiazioaren Aplikazioak

Energia

Zentral nuklearrak eta iraupen luzeko bateriak.

Medikuntza

Diagnostikoak (irudi bidezkoak) eta erradioterapia.

Industria

Materialen azterketa (adibidez, X izpiak).

Segurtasuna

Ke-detektagailuak.

Nekazaritza

Izurriteen kontrola eta elikagaiak kontserbatzea.

Ikerketa

Substantzia-aztarnen analisia eta ikerketa forentsea.