Azido Nukleikoak, Mintz Biologikoak, Zelula eta Zatiketa Zelularra: Galdera eta Erantzunak

Azido Nukleikoak

1. (2,5p)

a) (0,5p) Zer dira nukleosomak? Zertaz daude osatuta eta non daude kokatuta?

Nukleosomak proteina histonen nukleo baten inguruan bildutako DNAz osatutako egiturak dira. Zelula eukariotoen nukleoan daude kokatuta, eta kromatinaren oinarrizko unitatea osatzen dute.

b) (0,5p) Zein molekulek osatzen dute nukleotido bat?

Nukleotido bat honako hauek osatzen dute:

• Fosfato talde bat.
• Pentosa bat (bost karbonoko azukrea, hala nola desoxirribosa DNAn edo erribosa RNAn).
• Base nitrogenatu bat (adenina, timina, zitosina, guanina DNAn; RNAn, uraziloa timinaren ordez).

c) (0,5p) Nukleotidoak azido nukleikoen monomeroak izateaz gain, zein beste modutan aurki daitezke zelulan?

Azido nukleikoen parte izateaz gain, nukleotidoek beste funtzio batzuk ere badituzte zelulan, hala nola:

• ATP (Adenosin Trifosfato): Energia-iturri nagusia zelulan.
• GTP, CTP, UTP: Proteinen eta beste funtzio zelularren sintesian parte hartzen dute.
• NAD eta FAD: Oxido-erredukzio erreakzioetan parte hartzen duten koentzimak.
• AMP ziklikoa: Bigarren mailako mezularia seinaleztapen zelularrean.

d) (0,5p) Bizidun guztien DNA nukleotido berek osatuta badago, nola bereizten da, orduan, zaldiaren DNA behiaren DNAtik?

Izaki bizidun guztiek nukleotido mota bera duten arren, DNAn nukleotido horien sekuentzian eta ordenan dauden desberdintasunek zehazten dituzte espezie bakoitzaren ezaugarri bakarrak. Hau da, informazio genetikoa bereizi egiten da base nitrogenatuek DNA sekuentzian duten antolaera espezifikoagatik.

e) (0,5p) Irudiak molekula organiko bat erakusten du. Zer molekula da? Nolako funtzioak betetzen ditu molekula horrek zeluletan?

Irudiak DNAren ordez RNA (azido erribonukleikoa) irudikatzen badu, erantzuna hau izango litzateke:

RNA nukleotidoen kate sinple batez osatutako molekula organikoa da. Hauek dira zelularen funtzio nagusiak:

• RNA mezularia (mRNA): DNAren informazio genetikoa erribosometara garraiatzen du proteinen sintesirako.
• RNA erribosomikoa (rRNA): Erribosomen parte da, eta proteinak bertan mihiztatzen dira.
• Transferentziako RNA (tRNA): Aminoazidoak erribosometaraino garraiatzen ditu proteinak eraikitzeko.
• RNA erregulatzailea: MikroRNAk (miRNA) eta interferentziako RNAk (siRNA) barne hartzen ditu, adierazpen genikoa arautzen dutenak.

Mintz Biologikoak

2. (2,5p)

a) (0,5p) Marraztu mintz plasmatiko baten eskema.

Geruza bikoitz lipidikoaren eskema bat marraztu behar da, fosfolipidoz osatua, buru hidrofilikoekin eta buztan hidrofobikoekin, proteina integralekin eta periferikoekin batera.

b) (0,5p) Zein molekula dira mintza geruza bikoitz gisa antolatzea eragiten dutenak? Parte hartzen du urak?

Geruza bikoitz lipidikoa fosfolipidoz osatuta dago batez ere. Fosfolipidoek honako hauek dituzte:

• Urarekin elkarreragiten duen buru hidrofilikoa.
• Mintzaren barrualdera orientatzen diren bi buztan hidrofobiko.

Urak berebiziko garrantzia du mintzaren eraketan, fosfolipidoak bi geruzatan antolatzea eragiten baitu.

c) (0,5p) Zein molekula mota arduratzen dira ioiak mintz biologikoetan barrena garraiatzeaz?

Mintz-proteinak, bereziki garraiorako proteinak, mintzaren bidez ioiak mugitzearen erantzule dira. Hauek izan daitezke:

• Kanal ionikoak: Ioien pasabide selektiboa ahalbidetzen dute.
• Ponpa ionikoak: Ioiak beren kontzentrazio-gradientearen kontra garraiatzen dituzte, energia (ATP) erabiliz, hala nola sodio-potasio ponpa.

d) (0,5p) Zer ondorio ditu mintza osatzen duten fosfolipidoen gantz-azidoen asegabetasun-maila handiagoa edo txikiagoa izateak? Azaldu erantzuna.

Gantz-azido asegabe gehiago → Jariakortasun eta iragazkortasun handiagoa. Saihestu mintza zurruna bihurtzea tenperatura baxuetan.

Gantz-azido ase gehiago → Jariakortasun eta zurruntasun gutxiago. Tenperatura altuetan egonkortasuna mantentzen laguntzen du. Asetasun-mailak zelula-mintzaren jariakortasuna eta egokitzapen termikoa erregulatzen ditu.

Zelula

3. galdera

a) (0,5 puntu) Identifikatu 1-2-3 eta 4-5 zenbakiek adierazten dituzten bi prozesu zelularrak.

1-2-3: Endozitosia

4-5: Exozitosia

b) (0,5 puntu) Adierazi 2, 3 eta 4 zenbakiek adierazten dituzten elementuen izena.

2: Endosoma

3: Lisosoma

4: Golgi aparatua

c) (0,5 puntu) Azaldu 1-2-3 zenbakiek adierazten duten prozesua.

1-2-3 zenbakiek adierazten duten prozesua endozitosia da. Mekanismo horren bidez, zelulak zelulaz kanpoko inguruneko substantziak barneratzen ditu mintz plasmatikoaren inbaginazioaz osatutako besikulen bidez. Besikula horiek endosoma eta lisosomekin fusionatu daitezke, edukia degradatzeko edo prozesatzeko.

d) (0,5 puntu) Azaldu 4 eta 5 zenbakiek adierazten duten prozesua.

4 eta 5 zenbakiek adierazitako prozesua exozitosia da. Zelulen barneko besikulak mintz plasmatikoarekin fusionatzen dira, zelulaz kanpoko ingurunera haien edukia askatzeko. Prozesu hori funtsezkoa da proteinak, neurotransmisoreak eta beste substantzia batzuk jariatzeko.

e) (0,5 puntu) Identifikatu A, B, C eta D letren bidezko organuluak, eta adierazi haietako bakoitzaren funtzio bat.

C: Erretikulu endoplasmatiko pikortsua (EEP) → Funtzioa: proteinen sintesia eta garraioa.

B: Erretikulu endoplasmatiko laua (EEL) → Funtzioa: lipidoen sintesia eta detoxifikazio zelularra.

A: Golgi aparatua → Funtzioa: proteinak eta lipidoak aldatzea, paketatzea eta banatzea.

D: Nukleoa → Funtzioa: Informazio genetikoa gordetzea.

4. galdera

a) (0,5 puntu) Zein motatako zeluletan agertzen dira egitura hauek (zentrioloak)?

Zentrioloak animalia-zeluletan eta behe-organismoetako zelula batzuetan agertzen dira, baina ez daude goi-mailako landare-zeluletan.

b) (0,5 puntu) Zer erlazio dute zilio eta flageloekin?

Zentrioloek lotura estrukturala dute zilio eta flageloekin, egitura horiek sortzen dituzten gorputz basalak osatzen baitituzte. Zilioak eta flageloak "9+2" izeneko mikrotubuluen antolamendu bereizgarria dute, zentrioloetatik eratorria.

c) (0,5 puntu) Zein da haien betebeharra zatiketa zelularrean?

Zelulen zatiketan, zentrioloek ardatz mitotikoaren eraketan parte hartzen dute. Egitura hori funtsezkoa da kromosomak mitosian eta meiosian behar bezala bereizteko.

d) (0,5 puntu) Azaldu kromatinaren egitura eta adierazi, baita, eukromatina eta heterokromatinaren arteko ezberdintasuna.

Kromatina: Zelularen material genetikoa da, DNAz eta proteinez osatua (batez ere histonak). Nukleoan dago, eta hainbat mailatan trinkotu daiteke.

Eukromatina: Kromatinaren forma gutxien trinkotua eta transkripzio bidez aktiboa da. Adierazpen genikoa ahalbidetzen du.

Heterokromatina: Kromatinaren forma trinkoena eta transkripzio bidez inaktiboena da. Telomeroak eta zentromeroak bezalako eskualdeetan dago.

e) (0,5 puntu) Identifikatu zenbakiz adierazitako egiturak.

1: Kromatida

2: Kromosoma

3: Zentromeroa

4: Kromosomaren beso laburra

5: Kromosomaren beso luzea

6: Telomeroa