Berpizkundea eta Humanismoa Europako Garai Berrietan

Berpizkundearen sorrera eta garapena

Berpizkunde hau, XV. mendearen hasieran eta XVI. mendearen erdialdean egin zen, batez ere Italian. Higikunde bat izan zen, mugimendu bat, baita are estetika higikunde bat ere. Gizartean eragin handia izan zuen paganoa aldarrikatzeagatik eta bizitza materiala lortzeagatik bereitzen zelako.

Garai berrien ezaugarriak

Estatu modernoan, lurralde berrien aurkikuntza gauzak zen, aurrerabide teknikoei esker. Arrastu nabarmenak utzi zituzten politikan, ekonomian eta erlijioan. Internazionalismo aldi bat edo izan zen. Europako biztanle kopurua asko handitu zen. Bizitzaren eztanda horrek, eragin handia izan zuen. Kulturaren sekularizazioa ekarri zuen.

Humanismoa

Pertsonaren gailentasuna espiritu kritikoa eta jakindura eraberritzea. Gizakia munduaren erdigunean kokatzen zen eta duintasuna zuen helburu. Antzin aroaren, klasizismoaren itzulera eragin zuen. 1453. urtean, turkiarrek Konstantinopla konkistatu zuten. Luterok bere 95 testak Wittembergo kaperako atean iltzatu zituen urtea da. Jainkozko gauzetatik hurbil zen edertasuna, orduan hasi ziren metodo zientifikoren oinarriak jartzen.

Imprimategien Protagonismoa

Imprenta amatzea eta zabaltzea funtsezkoa zen. Imprimategia ezinbesteko laguntza Erasmus lanak zabaltzeko. Kartografia lanak asko aurreratu ziren.

Europako internazionalismoa

Komunikazioa era harremanak informazioa hedabide gisa. Latina erabiltzen zen. Mezenasei esker, hartu-eman asko egon ziren. Atzerriko artista ospetsuak, Frantzisko I.a Frantziakoak ziren. Italia toki garrantzitsua zen. Albrecht Dürer eta Pedro Berruguetek han ikasi zuten.

Italiako penintsula: lantegi esperimentala, Berpizkundearen sorlekua. Brunelleschik, Masacciok eta Donatellok iraultza egin zuten. Florentzia izan zen Italiako artearen hiri nagusia. Leonardok Florentzia zuen. 1507. an, Errauak hartu zuen nagusitasuna Europan, Artista nagusienak Rafael eta Micgelangelo izan ziren.

Aro berri batean garapena: Berpizkundea eta humanismoa Europan. Herberezteko erresuma izan zen, Europa zegoen 2. lurraldean aberatsena zen. Juan van Eyckek olio pintura asmatu zuen. Frantzisko I.a erregeak Frantzia aldera hedatu nahi zuen Italiako berpizkundea. Oxforden, Tomas Moron esker oso ondo sartu zen. Guztien gainetik Nikolas Koperniko habarmendu zen.