Berrezarkuntza Espainian: Cánovasen Sistema Politikoa (1874-1902)

Berrezarkuntza Espainian: Sistema Politikoaren Ezarpena (1874-1902)

1874. urtearen amaieran, espainiarren gehiengoak irudi oso negatiboa zuen Seiurteko Demokratikoaren inguruan, gerra eta arazo ekonomikoak zirela medio. Gizarteko sektore kontserbadoreek bakea behar zuten beren negozioak aurrera eramateko, eta gobernu sendo bat nahi zuten, beren jabetza babestuko zuena eta langile mugimenduaren eskaerei muga jarriko ziena. Erdi-mailako klaseek ere bakea, ordena eta egonkortasuna besterik ez zuten nahi. Gehiengoak Seiurteko Demokratikoaren erradikalizazioa alde batera utzi eta erreforma mantso baina jarraituen bidea hartu nahi zuen.

Antonio Cánovas del Castillo eta bere Proiektu Politikoa

Antonio Cánovas del Castillo izan zen eredu liberal eta parlamentarioan oinarritutako sistema politiko berriaren antolaketaren arduraduna. Gazte zela, Unión Liberal (UL) alderdian egon zen, eta Seiurteko Demokratikoaren garaian monarkiko alfontsinoen buru izatera iritsi zen.

Cánovasen ezaugarri nagusiak:

• Monarkiaren defentsa: Alfontso XII.a erregearen itzulera bultzatu zuen.
• Liberalismoa eta absolutismoaren aurkakotasuna: Erregimen liberal moderatu baten aldekoa.
• Sufragio unibertsalaren aurkakotasuna: Sufragio zentsitarioaren aldekoa zen hasiera batean.
• Katolizismoaren defentsa: Eliza Katolikoaren garrantzia azpimarratzen zuen.
• Pragmatismo politikoa: Egoera bakoitzera egokitzeko gaitasuna zuen.

Bere proiektua sistema politiko monarkiko liberal bat ezartzea zen. Helburu nagusiak hauek ziren:

• Bakea lortzea.
• Altxamendu militarrekin amaitzea.
• Matxinaden amaiera.
• Herrialdearen garapen industriala eta ekonomikoa bultzatzea.

Alfontso XII.a izan zen Cánovasen hautagaia tronurako.

Berrezarkuntzaren Sistemaren Oinarriak

Cánovasek Berrezarkuntzaren sistema politiko berriaren oinarriak ezarri zituen:

1. Koroa eta Gorteak: Subiranotasun partekatua eta botere legegilea.
2. 1876ko Konstituzioa:
   • Subiranotasuna erregearen eta Gorteen artean banatua.
   • Sufragio unibertsala desagertu zen (hasieran sufragio zentsitarioa ezarri zen).
   • Gorteak bi ganberatan: Kongresua eta Senatua.
   • Erregearen botere zabalagoa (beto eskubidea, gobernua izendatzeko ahalmena).
   • Gizabanakoen eskubide eta askatasunak onartu ziren, baina mugatuta.
   • Askatasun erlijiosoa (tolerantzia erlijiosoa) ezarri zen, katolizismoa estatu-erlijio gisa mantenduz.
3. Txandakatze-sistemaren (turno) ezarpena:

Txandakatze-sistemaren Helburua eta Funtzionamendua

Txandakatze-sistemaren helburua sistemaren egonkortasuna bermatzea zen. Txandakatze hori mantentzeko, hauteskundeen manipulazioa edo iruzurra beharrezkoa zen. Botoa ematen zutenak ez ziren aukeratzen zituztenak.

Bi alderdi politiko nagusiak hauek ziren:

• Alderdi Kontserbadorea (Cánovas buru zela).
• Alderdi Liberala (Sagasta buru zela).

Bi alderdi nagusiak ideologikoki oso antzekoak ziren, eta egitura aldetik ere bai. Txandakatze-estrategia hori jarraitu ahal izateko, kazikeak beharrezkoak ziren. Botere-txandakatzea bermatzeko, encasillado deituriko sistema erabiltzen zen.

Hauteskunde-prozesua kontrolatzeko, kazikeak (herri bakoitzeko pertsonaia boteretsuena) funtsezkoak ziren. Kazikeek sare baten moduan zabaltzen zuten beren boterea. Goi-mailako kazikeek mesedeak egiten zituzten nahi zuten emaitza lortzeko: mesede-trukea. Kazikeek denetik egiten zuten: hautesleak presionatu, mehatxatu eta, batzuetan, indarkeria erabili. Kazikeen eragina herri eta hiri txikietan eman zen bereziki.

Berrezarkuntza Garaiaren Bilakaera (1875-1902)

Sistemaren Antolaketa eta Ezarpena (1875-1885)

Cánovas izan zen gobernuburu 1875-1880 bitartean. Garaiko lorpen nagusiak:

• Karlisten aurkako gerran garaipena (1876).
• Espainiar produktuak defendatzeko neurri protekzionistak (1877).
• Foruak ezabatu (1878) eta Kontzertu Ekonomikoa ezarri (1878).
• Kuban bakea lortu (Zanjóngo Bakea, 1878).
• Udalerrien legeak aldatu.
• Sufragioa mugatzen zuen hauteskunde-lege berri bat ezarri zen (sufragio zentsitarioa, 25 urtetik gorakoentzat).

Alderdien arteko txandakatzea 1881ean hasi zen, kontserbadoreek liberalei gobernua utzi zieten 1884ra arte.

Erregeordetza eta Liberalen Gobernua (1885-1902)

1885ean Alfontso XII.a hil zen, eta horrek sistema berriaren egonkortasuna arriskuan jarri zuen. Maria Kristina izan zen erregeorde 1902ra arte, bere seme Alfontso XIII.a errege izendatua izan zen arte.

1885-1890 bitartean, Sagastaren liberalak egon ziren berriro gobernuan. Ideologia liberalari erantzuten zioten neurriak hartu ziren:

• Prentsaren zentsura ezabatu eta adierazpen-askatasuna zabaldu.
• Elkarteen lege berri bat onartu (1887).
• Sufragio unibertsala ezarri (25 urtetik gorako gizonezkoentzat, 1890).

Azken hamarkada honetan, Cánovasek diseinatutako sistema honek lehen arazoak bizi izan zituen. Sistemaren arduradunak ez ziren gai izan sistemak zituen arazoak konpontzeko, eta aurrera jarraitu zuten.