Bigarren industria iraultza

xvii.Mendearen 2.Zatian,frantziako iraultam, europara.

Erromako/greziako arte klasikoa berreskuratu.Burgesia

/ekonomia gizarte bultzatu(1789frantziako iraultza).

Iraultza ondoren 1.Inperioa hasi.__EuropanXIX.Mende 

hasieran.Arau naoklasiko zurruene kalkulu/harmoniari 

aurka egiteko sor.Totalitarismo arrazionak,neoklasikoaren 

ondoren,orden ideologiko berria proposatu.Askatasun

indibiduala/nazionala lortzeko.Erdi Aroan bereiziki 

arakatzen ziren sustraiak.__EuropanXIX.Mendearen 2.

erdialdean.Egunerokotasuna errealitatea objetiboki islatu 

nahia.1848Frantzuar iraultzaren ondoren sor.Gai politikoak,

alde batera/Gai sozialetan, kontzentratu.

Neoklasizismoa Arkitektura:

Greziar/erromako arte eredua.Arrazionaktasuna/formen 

arteko oreka.Argitasuna.Barrokoa/rokokoaren dekorazio 

efektuaren aurka.Marmola.Monumentaltasuna.

Arrazoimena,irudimenarn gainean/Adimena,sorkuntza/

Diziplina inspirazioa.

Pintura: Mitologia inspiratuta/paisaia lasaiak ta ederrak.Biluziak

nagusitu guhar perfektuak/proportzio kanonikoak(greziar 

eskuktura).Marrazkia kolorea baino + landu(orekatuak)

(plano bakarra,perpektiba lineala.Mugimendu naturalak.

Espresio gutxi.Argi zenitala/tamisatua.Sakontasuna EZ.

Antzerki baliabideak, besoekin keinu handiak.

Eskultura: Dinamismoaren ordez, oreka/proportzonaltasuna islatu.

Harmoniotsuagoak,ondorioz,antzinate klasikoan oinarri.

Eredu klasikoek miresmena eragin,perfektutzat jo,errena

bezala kpiatu egiten ziren.Mitologia gaiak.Erretratuak,

monumentu publikoak/hileta monumentuak jorratu.Marmol.

koloreak garbitasuna/edertasub klasikoa sinbolizatu.

Perfekzio fomal/teknikoa,artistaren emozioa ezabatu.Plano 

bakarra

Modrnismo Pintura: Akademizismoa/inpresionismoa gainditzeko nahiari erantzu

Egunerokoa alde batera utzi eduki sinboliko-jontzeptualeko 

gaiel alde.Lerroan Tematzea/oso marrazki adierazkorra.Pint

lineala/bi diemntsiokoa.Forma organikoak.Formatu luzanga/

etzanak.Emakumearen,pertzepsioaren p/erotismoaren gaia 

birsortu.Gehiegizko dekoratibismoa.Ilustraziongrafikoak/kartel

/litografiak garrantzia hartu.

Erromantizismo Pintura: Indibidualismoaren/nazionalismoaren emaitza + sormen-

askatasunaren akademizismoafen aurkakoaren ondorioa.

Konposizio barrokoa(kolore nagusia)/klasizista(marrazkia).

Gaiak: genero historikoak nagusi/eszena exotikoak/paisai/

erlijiosoak.Natura/erlijioarrn ikusountutik ulertu/sentitu.

-Frantzian:kolorea/konpozisioaren dinamismoa.Forma

askatu/argi atmosfera-efektuak areagotu.Pertsonaiek,

keinu dramatikoak/bortitzak.Eskortzoak/diagonalak.

Konposizioko mugimendua/konplexutasuna.__Ingraterra:

Estilo klasizista errotu ez.Jarrera ona egin aurrerapen

erromantikoei.Naturarekin harremana izan,aurkikuntza.

-Alemania:Izaera erlijiosoko ermandadea sor,nazarenoa

(Erroman).Arte espiritualista egin.Komunitatean bizi.Artea

onbideratzea helburua(quattrocentoko estiloa).

Inpresionismo Pintura:

Pintzelkada handiak/laburraj/marra lodiak/forma zehaztugabe.

Kolore argiak/leunak/garbiak(pastel/primarioak/sekundarioak).

Itzalik ez.Argia kolore osagarriz nahaztuz/zuria beltza gainetik.

Enkoadraketa atipikoak.Gaiak:pertsonak/paisaiak.Paris inspira.

Lehen abanguardiak 

testuinguru: Lasaikerian erori zen jendea morala eta ohiturak betetzeko orduan eta moda berriak sortu ziren.

1 Emakumea eginkizun berria hasi zen betetzen gizartean.  

2 Inperio Handiak (Errusia, Alemania, Austria-Hungarua) erori zen eta Europako mugak berregin ziren. 

3 Ideia marxistak iritzi ziren lehen aldiz boterera (Errusiako Iraultza, 1917).

4 AEBak potentzia politiko-militar bilakatu ziren.

5 Gerraren ostean, “1920 hamarkada zoriontsua” gertatu zen AEBan.

6 Frantzia (Paris), Alemania, Austria, Errusia, Suitza, Holanda eta gero New Yorken sortu zuten.

7 1905an jaio ziren lehen abangoardiak.

8 Amaitu zen Bigarren Mundu Gerrarekin (1939-1945), orduan artistak gehienak Ipar Amerika ihes egin zuten.

9 Aipatzeko Lehen Mundu Gerra (1914-1918) sortu zen arte estilo hau.

arkitektura

funtzionalismoa Arkitrabeduna da, hau da, dena bertikala eta horizontala. Estalkia beti horizontala eta eraikin batzuk irekitak daude.
Mies Van der Rohe, Bauhausari lotuta zegoen. Bere lana iraultzailea izan zen hasieratik. Ondoren etxeak diseinatu zituen eta 1929an Bartzelonako Erakusketa Unibertsalerakl Germaniar Pabiliora eraiki zuen.  Eraikuntza horretan material berrien erabilera, bolumen gabe eta horma gorilina bezala horms tradizionalen partez. Mies van der Rohe EEUU emigratu zuen.Arkitrabeduna da, hau da, dena bertikala eta horizontala. Estalkia beti horizontala eta eraikin batzuk irekitak daude. Mies Van der Rohe, Bauhausari lotuta zegoen. Bere lana iraultzailea izan zen hasieratik. Ondoren etxeak diseinatu zituen eta 1929an Bartzelonako Erakusketa Unibertsalerakl Germaniar Pabiliora eraiki zuen. Eraikuntza horretan material berrien erabilera, bolumen gabe eta horma gorilina bezala horms tradizionalen partez. Mies van der Rohe EEUU emigratu zuen.

Organizismoa

XX.Mendeko abangoardiako beste joera nagusia da da. Alvar Aalto finlandiarrak eta Whighs estatu batuarrak nagusiak ziren. 
Joera honen kezka nagusiena arkitektura gizartzea da, paisaian integratzen nahi dute arkitektura, forma organikoetatik hurbilago egotea. Lerromakurrak hobetzen dira funtzionalismoen lerrozuzen aurrean eta asimetria, eta ohizko materialak erabiltzen zuten (adreilua, harria, egurra)
Adibidez, New Yorkeko Guggenheim, Wrightek egindakoa.

Neoplastizismoa

Funtzionalismo barruan dago
Gerrit Rietveld izan zen nagusi
Herberetan garatu zen bereziki
Forma geometriko argiak eta lerro zuzenak
Kolore zuria eta grisa erabiltzen zuten
Kolore primarioko plano eta xehetasun konbinatua zen
Eremu irekiak
Euskarririk gabe oinplanoa

Espresionismoa

Sentimenduak erakusten dute
1910tik 1924ra iraundu zuen
Erick Mendelson nagusi
Eredu funtzionaletik alde egin eta arkitektura utopikoen joera jorratu eta arkitekto askoren proiektuak ez ziren inoiz gauzatu
Adibidez, Behatoki astronomiko Alemania, Erick Mendelson

Futurismoa

Italian garatu zen, Ciudad Nueva, 1914an
Mundu mekanikoan oinarrituta
Generazio bakoitzak bere eraikinak egin beharko dute

Bigarren abangoardiak

XX.Mendeko arkitektura
Bigarren Mundu Gerraren ostean funtzionalismoa jarraitu zuen eta Van Der Roher Seagram Building eraiku zuen. Eraikin horretan erabilitako materialak batez ere, altzairua eta beira dira. Aurrekaldean esperantza bat iturriekin atseginago egiten zuen sarrera.

Finlandian, Alvar Aaltak modernitatea eta tradizioa batu zituen, bere obretan buztina eta egurra erabiliz. Bere obraren ezaugarriak dira: izpiritu arrazionalistaz beteta baina herri tradizioa eta bertako materialak, egurra nagusiki, nahasten zituen, bere jaioterrian ugariak direlako. Funtzionalismoaren modernitatea.

Jorn Utzok daniarra egitura handiak, belak edo kanping denden itxurazkoak organizismoarekin lotuta duena non natura eta gizakia batzen diren egiten zuen. Opera house Sidney (1957-1963). Funtzionalismoa eta organizismoa batera lantzen zuen.

Espainian organizismoa beranduago iritsi zen, 60.Hamarkadan. Sainz de Oiza arkitektoa Madrileko “Torres Blancas” eraikina altxatu zuen (1965); bertan, lerro makurrak. Lluis Sert, gerra zibilean Estatu Batuetara joan zen, irakasle lan egin zuen bertan eta Miró fundazioaren eraikuntza diseinatu zuen, Espainiako funtzionalismoaren adibiderik argiena. Naturaren erdian eraikin zuria.

Funtzionalismoa nazioarteko estiloa bihurtu da eta herri askok berea egin dute: Brasil, Venezuela, México, India… Brasileko hirian (Oscar Niemeyer) joera honen adibiderik onena da. Brasileko katedrala.

-Brutalismoa
 Arrazionalismoa oinarritzat hartuta, joera honek manipulatu edota estali gabe baloratzen ditu materialak (landu gabe “en bruto”). Aitzindaritzat hartutako eraikuntza Le Corbusier-en Unité d´ Habitation izan da. Smithson senar-emazte estatubatuarrak garrantzitsuenak izan ziren.
Ronchamp-eko eliza (Le Corbusier) 1950-1955. Kontrastea (zuria hormigoiarekin) forma kurbatua. Lehio txikiak (tamaina ezberdin-asimetriko).
Espainian frankismoan Grupo R sortu zen 1951.Urtean funtzionalismoan oinarriturik, modernismoa. Rafael Moneo garai hartako arkitektoa izan zen. Donostiako eliza.
-Postmodernismoa
 Estilo honek arkitektura modernoaren aurkako joera azaltzen du, tradizioa eta  dekorazioa itzuli zen. Jatorri eklektiko eta hizkuntza eraikitzaile ironikoa erabili elementu ezberdinak elkartuz. Elementu horiek: klasikoak (zutabeak, frontoiak, arkuak) kolorea eta elementuen arteko proportzio eza. Venturi, Isozaki, Rossi, Bofill, arkitekto garrantzitsu.
1970. Urtetik aurrera funtzionalismoa eta tradizioaren batuketarekin lan egiten zuten eta Japonen Metabolism taldea sortzean, Arata Isozaki dugu adibiderik onena. Lan honetan, gangak, esferak eta beste elementu geometrikoak erabili  zuen. Custer un de air proiektua ez zen eraiki, helburua zen eraikuntza gizakiaren beharretara egokitzea, elementuak gehituz edo kenduz beharrezkoa zirenean. Erabilitako materialak: beira, adreilua eta harria dira, bolumenaren testura desberdinak sortuz. Michael Gravez estatubatuarrak arrazionalismoa gehitzen dizkio elementu klasikoak: ornamentazioa, kolorea… Portland eraikina.
Sony eraikina = Phillips Jhonson
Robert Venturik “Complejidad y contradicción de la arquitectura” liburua idatzi zuen polemika handia sortu zuena. Etxe honetan kanpotik duen sinpletasuna barruko konpletasunarekin kontrastatzen du. Vanna etxea (1962-1964) Chestnut Hill.
Aldo Rossi Munduko antzokia (Venezia) Ricardo Boffil Antigona auzoa Montpellien (2000).
-High tech
Abangoardiako korronteen luzapena da, bertan elementu eraikitzaileak azpimarratzen dira kanpoaldean eta dekorazio era bat osatzen dute. Parisko Pompidou Zentroa (Roges eta piano) joera honen adibide egokia da. 
Itxura industriala du eta eskailerak, ur tutuak edo elektrikoak kanpoaldean kokatzen dira: agerian. Norman Foster Hearst dorrea, NY eta Bilboko metroko sarrera.
-Deskontruktibismoa
Forma fantasiaren ondorioa da, eraikin irregularrak, simetriarik edo forma geometrikorik gabekoak, konplexutasuna forma eskultorikoak. Ghery Pragako etxe dantzaria, Bilboko Guggenheim museoa, Errioxako Marques de Riscal upeltegia. Zaha Hadid Durangoko tren geltokia, Zorrozaurreko proiektua. Autoreen arkitektura gaur egun arkitektoek gizartearen behar izanetara egokitzen dira, bakoitzak bere estiloa garatzen du eta “izar arkiektoetan” bihurtu dira. Clatrabako Bilboko aeroportua, Zubi zuri Jean Nouwel  Tagbar dorrea Bartzelona.

Pintura

fauvismoa Kolorearen garrantzia marrazkiaren gainetik, hauek biziak, argiak, alaiak, indartsuak eta sentiberak dira. 
Kolore primarioak, bigarren mailakoak eta osagarraiak erabiltzen dute, kontrastea lortuz
Kolore gehienak lauak dira, batzuetan lerro beltz lodiak erabiltzen dute irudia indartzeko.
Pintzelkada azkarrak, indartsuak bortitzak, lerro etenak, espontasun sentsazioa lortuz.
Pintura primitiboetsn oinarrituta
Objektuen koloreak ez dira errealitatean ikusten diren bezala, artista bakoitzak ikusten duen moduan margozten du (SUBJETIBOTASUNA).
Sinpletasuna, pertsonaren barruko eta kanpoko oreka aurkitu
Artista ez du nahi aurkitu perfekzioa formetan, paisaietan edo erretratuetan
Argia eta perspektiba lineala ez dira erabiltzen
Formak ez dira irudikatzen argilunaren bidez
Zentzu dekoratiboan zeuden
Gaiak egunerokotasuna hirian eta herrian
Afrikako artean eraginea zuen, gehienak askatasuna, alaitasuna erakusten du

kubismoa 1907 hasten da
Picasso eta Braque nagusi
Parisen sortzen da
Louis Vauxcelles kritikoa izena eman zuen mugimendu honi
Forma geometrikoak eta lerro zuzenak nagusi
Koadro nagusiak: Avinyonko andereñoak, 1907 (Picasso) eta Emakume mandolinarekin, 1910 (Picasso)
Planoak independiente eta autonomoak dira
Irudien inguruko lerroek irudiak txikitzdn dituzte 
Lerroak hausten direnean irudi kaledoskopio batean bezala ikusten da
Perspektiba anitza da, angeluak biderkatzen dira eta era honetan irudi berdina ikuspuntu desberdinetatik ikusten da
Argia eta itzala desagertzen dira eta honen ondorioz bolumena
Kolore lokala: kolorea ez da hain garrantzitsua
Pintzelkada txikiak eta edozein tresna erabili daiteke
Puzzle bat izango bezala da
Gaiak bodegoi asko ziren
Geometrizazioa: konposaketak forma geometrikoz beteta daude (Cezzane hasi zen ideia honekin)
Oinarri filosofikoak: Artista kubistek kontzeptu hau aplikatzen zuten: “ez dute errealitatea irudikatu nahi”
Kubismo 3 etapa izan zituen .

futurismoa  Parisen sortu
Hasten da Filipo Marinetti poeta italiarrak 1909an Manifestu Futurista argitaratu zuenean. Laburra izan zen, 1909-1918
Gai nagusiak: teknologia modernoren garapena, antzinatusunarekin apurketa, abiadura eta energia
Literatura arloan, futurismoak iragana ahazten du
Ez du metrika errespetatzen eta poesiak idazteko zeinu matematikoak eta musikalak erabiltzen du
Manifestu Futurista: Mugimendu agresiboa, asterketa eta ukabilkads adierazten du. Abiadura edertasuna aldarrikatu nahia du.
Irudi arloan, lerro eta forma errepikapena eta kolore biziak erabitzen zituzten bizitasuna eta mugimendua adierazteko
Helburu ideologikoa zuten
Eszena guztiak hirietan ziren
Artistak: Filippo Marinetti, Giaconno Balla, Boccioni, Carlo cara eta Gino Severini
Kolore beroak eta biziak
Teknika dibisionismoa
Kolore sakabanatutak
Politikan, nazismoa irudikatzen zituzten
Mugimendua, 1 Mundu Gerra amaiera arte iraundu zuen
Abiadura edertasuna eta gerra adierazten du
Artistak dinamismoz margozten zuten, lana hunkigarris izateko
Erromantizismoaren aurkakoa da 

dadismoa Cabaret Voltairen Zurichen sortutako mugimendua da
1916an sortu, Suitzan
Artean eta literaturan agertu zen bereziki poesia, antzerkia eta diseinu grafikoan
Gerrako barbarismoaten aurkako mugimendu bat zen
Dadaistek sinesten zuten gerra opostoa zela, bai arterako ets bai eguneroko gizarterako
Haien lanen ezaugarriak irrazionalitata eta onartutako gayzs guztiei uko egitea da
Beranduago surrealismoaren eragina izan zuten
Bere terminoa frantsesetik dator: dadaisme
Haretako asko 1 Mundu Gerrako beterajoak ziren eta gizakien ikuspuntu ziniko bat zeukaten
Kasualitatea eta suertes oinarriak ziren
Oinarria, zentzu falta da
Dadaismoa nahasketa espresstzeko bide bat da
Eredu tradizionalekin apurtu etal galdetu zer den artea
Zalantza jarri guztiari
Nahi dute konbentzionalismoa apurtu eta gauza berriak egin sentsurik gabe
Anti-artea egiten zuten
Nahiz eta Suitzan sortu, Berlinen eta New Yorken ere emango zen
Lehenengo lana, “Iturria” (1917) izeneko obra izan zen, Marcel Duhcamp-ek egindakoa eta mugimenduaren ezagunena zen
Tresnak arrunatk hartzen zituzten baina erabat erabili ezinak ziren eratan jartzen zituzten.
Estilo berri bat sortu zen, Ready-made, adibidez Iturria da Ready-made

Pintura
Informalismoa
Bigarren Mundu Gerra amaitu baino lehen agertu zen. Michael Tapié arte-kritikari frantziarrak sortu zuen izena 1951ean. 1940ko eta 1950ko hamarkadetan pintore europarren artean indarrean egon zen pintura abstraktu (gehien bat) mota bat izendatzeko. Estilo horretan, pintura kantitate handiak eta zenbait material nahasten ziren, hala nola, beira zatiak, harea edo ikatza, erliebedun obrak sortzeko. Erabiltzen zituzten teknikak: collage, grattage, frottage eta dripping.
Sentimenduak, askatasun osoa, inprobisazioa, obrak gehien bat abstraktuak. Pintura informalistak humanismo klasikoaren azken oinarriak apurtu zituen baita pintura-printzipiorik esanguratsuenak ere: forma, tonua, oreka, proportzioak, unitate-konposizioa eta egitura zentralizatua.
Pinturak ez du inolako helburu figuratiborik izango, eta adierazkortasuna ez dago margoetan baizik eta materiaren lanketa berean. Joera honek, noski, sustrai surrealista eta espresionistak dute, baina urte hauetan Frantziako intelektualetan nagusi zen existentzialismoa. Bi azpijoera nagusi berezi ohi dira informalismoan:
Alde batetik zeinuaren pintura bataiatu den, margolariak pintatzerakoan hartu edo izan dituen “zeinuak” markatzen duen obraren indar komunikatioa, eta bestetik materialismo izenekoa, obran erabilitako materiaren beraren bizia eta adierazkortasuna nabarmendu nahi duena. Arte estilo hau apurketa guztia suposatuko zuen arte kontzeptu tradizionalarekin eta esperimentazio prozesu bat.

Espresionismo abstraktua
Munduko Gerra pasatu ondoren, Estatu Batuetan free jazz eta beat belaunaldia agertu ziren. Artistak (Pollock, De Kooning, Kline).

Artistak errealidadea deformatzen du emozioen bitartez.
Objektibotasunarekin ez du zer ikusirik.
Helburua ez da lortzea estetika edo irudi ederrak forma tradizionalean.
Askatasun osoa adierazpenean.
Bat batekotasuna lan egiterakoan.
Garrantzitsuena lan prozesua da eta ez azken emaitza.
Trazuak eta keinuak garrantzia hartzen dituzte mugimendua azkarrez eraginez.
Oibanak eta lerroak erritmoz eraginak
Formatu handiko lanak gehienetan
Teknika: mihise gaineko olio pintura.
Caballete erabili ez
Bi azpijoera: Keinu-korrontea(trazuen erabileraren garrantzia, dinamismoz sortutako prozesuaren moduan ulertzen duen artea). Clement Creenberg (oso ezpazio zabaletan erabilitako kolore lauak) Mark Rothko, Clyfford Still eta Barnett Newman.

Pop artea
Mugimendu artistiko bat da, 1950 hamarkadaren erdian sortu zena aldi berean Erresuma Batuan eta Estatu Batuetan, gero 1960ko hamarkadan indar komertzialak eta kontsumo-produktuak izan dira Pop artearen gai nagusiak.

Espresionismo abstraktuaren arauak haustea nahi zuen, inspirazio iturri giza publizitatea errealidadera irudikatzeko kode berri bat azaldu  nahi zuten. Esperimentazio teknikoak garrantzi handia zuen mugimendu honetan, baita ere ikuspuntu kritikoa ere.

Pop artea gai eta behe kulturaren kontzaptu zaharkituta gainditu egin zan. Artea eguneroko mundura itzuli zen, beste modernitate bati ateak ireki zizkion. Hasierako urteetan pop arteak arrakasta izateko lagundu zuten artista estatubatuetarren lanak, artista hauek dira: Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Robert Rauschenberg, James Rosenquit eta Andy Wharhol