Bigarren Mundu Gerra eta Alemaniaren ondorioak

SARRERA

Lehenik eta behin, ikus dezakegu testu hau komunikazio politiko bat dela, eta Postdameko konferentzian hartutako akorduen ideia nagusiak azaltzen zaizkigula. Komunikazio politiko hau 1945eko abuztuaren 2an transmititu zen, eta akordio hauek Europan IIMG bukatu zenean idazten dira. Hauen helburua bereziki Alemania nazia eta berarekin batera ekartzen zituen ideologia, erregimen eta sistema judizial nazi guztiak ezabatzea zen. Nahiz eta Asia gerra jarraitu, abuztuaren 6an eta 9an Japonian (Hiroshima eta Nagasakin, bereziki) bi bomba atomiko bota zituen AEBk.

GARAPENA

Lehenengo puntuan, Alemania baldintzarik gabeko errendizioaren ondoren aliatuek lurraldea lau zatitan banatu zituzten, lehenik bake-itunik jarri gabe. AEB, BH, SESB eta Frantziaren artean banatu zen Alemania. Bigarren Mundu Gerra Europan bakarrik bukatu zenez, potentzien presidenteak Asian oraindik aktibo zegoen gerrarekin jarraitu zuten, eta horren ondorioz, potentzia bakoitzaren komandante bakoitzak bere potentziak eramaten zuen Alemaniaren zatiaren agintepean gelditu ziren. Stalinen, SESBeko presidentea, ekonomia sistemak ez zuen beste aliatuen sistemekin kointziditzen, eta ondorioz, Alemania ekonomikoki bi zatitan banatu zen: medebaldeko Alemania (kapitalista) eta ekialdeko Alemania (komunista).

Hirugarren puntuan, Alemaniaren okupazioaren helburuak adierazten dizkigu.

• Alemaniaren desmilitarizazioa, indargabetzea, eta armagabetzea. Hitler-en partiduak irabazi zuenean, militarizaizo masibo bat hasi zuen, eta ondorioz, lehenengo Austriarekin hasita, Txekoslovakiaren eta azkenik Polonia hartu behar zuenean, Britainia Handiak eta Frantziak mehatxu egin zioten, Polonia inbaditzen bazuen, gerra deklaratuko ziotela. Hitlerrek berdin berdin Polonia inbaditu zuen. Hori berriro ez gertatzeko, armagabetzea helburu guztietatik garrantzitsuena zen.

• Alemaniako herria, 1939tik 1945era, gutxi gorabehera, miserian bizi zen Alemaniako ekonomia armamenduan oinarritzen zelako. Aliatuen helburua herritarrei jakinaraztea zen Alemaniak gerra galdu zuela, eta hortik aurrera, gauzak hobetzen joan ziren.

• Ideologia nazi bat zuen alderdiak ezabatu egin ziren, jakina, ideologia nazi bat berriro ez altxatzeko.

• Alemaniako bizitza politikoari oinarri demokratiko bat ezartzen hasi ziren, Hitlerren politika alderdi batean bakarrik oinarritzen baizen, eta bakarrik lider bakarra zegoela aldarrikatzen baizuen.

Laugarren puntutik zazpigarrengora, nazismoarekin bukatzeko asmoak azaltzen dira.

Hitlerren erregimenak eramaten zituen lege nazi guztiak indargabetu egin ziren. IIMGn, gerra krimen handiena judutarrak gas ganberetan egiten zituzten hilketak ziren. Ondorioz, gerra krimenekin zerikusia zuten empresak eta kargudun politikoak atxilotuak eta epaituak izan ziren. Ideologia zabaldu nahian, Hitlerren erregimenaren ideologia nazistak irakatsi egiten ziren. Pentsamendu eta sinesmen horiek diskriminazioan oinarritzen zirenez, Aliatuak idea demokratikoak aldarrikatzen hasi ziren, ideologia horiekin bukatzeko. Politikaren aldetik, sistema judiziala berrantolatu zuten, Hitlerren sisteman partidu bat bakarrik onartzen baizen: berea. Berrantolaketa horrekin, herritar guztien eskubideak onartzen hasi ziren, berdin zuen erlijio edo nazionalitateak.

Erlijioaren aldetik, Alemaniako poblazioaren %1 judutarrak ziren.

Ideologia nazia arrazista zen, eta honen helburua judutarrak exterminatzea zen. Esaten zuten IMGn Alemaniak judutarrengatik galdu zutela, eta esaten zen 1920ko Alemaniaren miseria ekonomikoa judutarren errua zela. Bi teoria hauek gezurrak ziren, baina esaten zen horregatik exterminatzen zituztela, Alemaniaren hondamendia zirela.

TESTUAREN BALORAZIOA ETA ONDORIOAK

Komunikatu hau irakurriz eta hau dena idatziz, komunismoaren bukaera aldarrikatzen da, baina gaur egun, Errusia eta Txina ekartzen hari diren konflikto militarrak iraganera bidaltzen digute, eta ideia nazioanlisten ondorioz Ukraniaren desagerpena hari gara ikusten, pixkanaka. Historiaren garrantzia ez da kontuan hartzen, eta badago esaka bat esaten duena: “Historia ez dakiena, bizitzera kondenatuta daude”.

• ZEINTZUK OSATZEN DUTE.

NEKAZARITZA, ABELTZAINTZA, ARRANTZA ETA BASO-HUSTIAPENA

• NEKAZARITZAREN GARRANTZIA LURRALDE GARATU ETA GARATZEN ARI DIREN ARTEAN.

GARATUTA DAUDEN HERRIALDEETAN BIZTANLERIAREN %1-5 PARTE HARTZEN DUTE ETA GARATZEN ARI DIRENETAN %10-80. NABARMENAGOA DA KASU HONTAN

• NEKAZARIEN KOPURUA MUNDUAN ETA JOERA.

Munduko %40-a jarduten da nekazaritzan, nekazariaren sektorea behera joaten ari da, aldiz, beste sektoreetan gora.

• PRODUKTIBITATEA GORA, GARRANTZI EKONOMIKOA BEHERA, NOLA?

BESTE SEKTOREEI BAINO GARRANTZI GUTXIAGO EMATEN ZAIOLAKO ETA PRODUKTUAK EZ DIRA PREZIOZ IGOTZEN.

• EGOERA GAUR GARATU ETA GARATZEN ARI DIREN LURRALDEETAN.

Herrialde garatuetan, biztanleriaaktiboaren ehuneko txiki batek soilik dihardu lehen sektorean eta garatzen ari diren herrialdeetan biztanleen erdiak dihardu sektore horretan.

Garatu gabean: jende askok egiten du lan eta BPGn %10iristen da,tresnatradizionalakerabiltzen dituztenan etekina txikia da.

• ARIKETAK: GRAFIKA ETA MAPAK

-garapen bideko herrialdeetan portsentaia jetsi egin da.

-Afrika eta Asia

-Europa, Australia, Mongolia, Afrika zati bat eta Japonia. Klimarengatik edo herrialdea garatua dagoelako

- ZER DA? ZER OSATZEN DU?

NEKAZARITZA-PAISAIA DERITZO LEHEN SEKTOREKO JARDUERAK EGITEAREN ONDORIO DEN PAISAIARI. ERLIEBEAK,KLIMAK ETA LURZORU MOTAK.

- ERLIEBEA: ALTUERA ETA MALDA.

Erliebeak nekazaritza-paisaia mota baldintzatzen du,

Altituteak: Gora egin ahalak tenperaturak behera egiten du, garaiera jakin batetik gora, espeziek ezin dira hazi. 200 metrotik behera dauden lurraldeak dira nekazariarentzako egokiena.

Malda: Lurrak malda gutxi izateak erraztu egiten du, besteak beste mekanizazioan.

- LURZORU MOTA: TAMAINA-POROSITATEA-URA-KONPOSIZIO KIMIKOA-BIOLOGIKOA-

AZIDOTASUNA.

lur aleen tamainak eta porositateak baldintzatzen dute lurzoruaren oxigeno kantitatea eta ura atxikitzeko ahalmena etakomposizio kimiko eta biologiko jakin bat du.

- LURZORU MOTAK: BUZTINTSUA-HAREATSUA-HUMUS.

BUSTINTSUA: ELIKAGAI ASKO DITU, BAINA ERRAZ BETETZEN DA PUTZUZ. LANDAREAK EZ USTELTZEKO DRAINATZE PROSEZU ON BAT BEHAR DA

HAREATSUA: EZ DITU HELTZEN URA ETA LANDAREEK BEHAR DITUZTEN ELIKAGAIAK.HORREGATIK LURZOTU HAUEK MAIZ UREZTATU BEHAR DIRA.

HUMUS ASKOKO LURZORUA: LANDAREENTZAKO ELIKAGAI UGARI DITU. DESKONPOSATZEN ARI DEN MATERIAL ASKO DU.

- KLIMA: TENPERATURA-HEZETASUN BAT BEHAR DU. EZINEZKOA EDO OSO ZAILA DA OSO

HOTZA, BEROA,HEZEA EDO LEHORRAK DIREN LEKUETAN ONDO EMATEA.

Landareak tenperatura eta ur egokia behar dute.

- EGOKITZAPENAK: TEKNOLOGIA

Dronak,makinak, interneta eta sensoreak

6 ABELTZAINTZA

- GAUR EGUN: GORA DOA LUR EREMUAN ETA PRODUKZIOAN-ESPEZIE AUKERATUAK-ARRAZA

BATZUK-TEKNOLOGIA BERRIAK.

-planetaren azaleraren 30% larrea da aurreikuspenen erabera bikoiztu egingo da.

-espezie uganienak, behi-, ardi-, txerri- eta hegazti- aziendak dira

-azken mendeetan ikerketa zientifikoei bidez arraza hautatuaklortu dira

-teknologia berriek ekoizpena handitu dute

- ARAZOAK: LURRAREN KUTSADURA-BASOEN MOZKETA ABELTZAINTZA JARTZEKO.

-lurraren kutsadura: lurzoruak, atmosfera eta urak kutsatzen dituzte animalia-hondakinek eta bazka sortzeko lurretan erabiltzen diren ongarriek eta pestizidek.

-basoen mozketa: azienda elikatzeko mozten dira basoak, %70 etik gora erabiltzen dira larretarako.

- ABELTZAINTZA: SEDENTARIOA-NOMADA ETA TRANS HUMANTEA. BIDEOAK.

sedentarioa: abeltzaintza hedatuena da azienda ez da lekuz aldatzen

nomada:etengabe aldatzen da lekuz larreak bilatzeko

tras humantea:urtaroen arabera aldatzen da lekuz

- ABELTZAINTZA ESTENTSIBOA-INTENTSIBOA.

estensiboa:ustiategi handietan egiten da

intentsiboa:baserrietako uzta

7 ARRANTZA

- ARRANTZA GAUR EGUN: GORA EGIN DU- ARRANTZA PRODUKTUAK ZERTARAKO?-

Itsaso, ibai eta aintziretan arrainak eta uretako beste animalia batzuk algak eta bestelako landareak harrapatzea da arrantza.

Arrantza ekoizpenak gora egin du azken hamarkadan. Harrapaketen %85a giza kontsumorako, bestelakoa lehengairako erabiltzen da.

Arrantza produktuen biztanleko kontsumoak ere gora egin du.

Garatzen ari diren herrialdeetatik dato herrialde garatuetan kontsumitzen den zati handi bat. Txina da arrantza-ekoizpen altuena duen herrialdea.

- ARRANTZA MOTAK: KOSTALDEKOA-ITSASBAZTERREKOA-ZABALEKOA.

Kostaldeko: Kostaldean egiten da, ontzi txikietan eta artisau-metodoekin. Autokontsumorako eta bertako merkatuetan saltzeko.

Itsasbazterreko arrantza: kostaldetik gertu, ontzi txiki eta ertainetan, ontziek aparailu jakin batzuk dituzte harrapatu nahi dituzten espeziearen arabera.

Itsas zabaleko arrantza: Itsas zabaean egiten da, ontzi handiekin, tresna tekniko modernoak dituzte. Faktoria-ontziak prestatuta daude hainbat aste eta hilabete pasatzeko arrantzan.

- KALAK: ARRANTZA ESKUBIDEAK-NEURRIZKO ARRANTZA- AKUIKULTURA.

arrantza eskubideak, arrantza hitzarmenean izenpetzen dira.

neurrizko arrantza, ezin da oso hurrun dauden lekuetan arrantzatu

akuikultura, uretakoanimalia-eta landare-organimoan itxian haztea da akuikultura.