Bigarren Mundu Gerra: Kausak, Garapena eta Ondorioak

Bigarren Mundu Gerra: Kausak eta Hasiera

Kausak

• Jatorria:
  • Lehen Mundu Gerrako itunak.
  • Errusiako Iraultza (komunismoaren garaipenak sentimendu kontrajarriak ekarri zituen).
  • 1930eko hamarkadako Depresio Handia.
  • Herrialde demokratikoek eta Nazioen Elkarteak erakutsitako ahulezia.
• Faxismoaren hedapena:
  • Japoniak Mantxuria okupatu zuen (1931).
  • Pangermanismoa (alemaniarrak bizi ziren lurralde guztiak bateratzea).
  • 1935ean, Italiak Etiopia inbaditu zuen.
  • Alemaniak Sarre berenganatu zuen eta 1936an Renania militarizatu.
  • Hitlerrek Antikominter Ituna sinatu zuen Japoniarekin, SESBen aurka.
• Gerra leherrarazi zuen gertaera:
  • Hitlerrek Polonia berenganatu nahi zuen.
  • Poloniak aliantzak sinatu zituen Frantziarekin eta laguntza ituna Britainia Handiarekin.
  • 1939an, Alemaniak eta SESBek erasorik ez egiteko ituna sinatu zuten, Polonia bi zatitan banatzeko helburuarekin. SESBek Finlandia eta Baltikoko herrialdeak ere berenganatu zituen.
  • Hitlerrek bi fronteko gerra eragotzi nahi zuen, eta SESB neutral mantendu.
  • Hitlerrek Danzig hiria eskatu zion Poloniari, baina honek uko egin zion. Ondorioz, Alemaniak Polonia inbaditu zuen.

Ardatzen Ofentsiba

• Tximista Gerra (Blitzkrieg):
  • Alemaniak Polonia inbaditu zuen.
  • 1940an, Danimarka, Norvegia, Herbehereak eta Belgika inbaditu zituen.
  • Frantziak eta Britainia Handiak defentsan oinarritu zuten estrategia. Frantzia bi zatitan banatu zen: iparraldea (Alemaniaren menpe) eta hegoaldea (Vichyko gobernua ezarri zen).
  • 1941ean, Ingalaterrako Gudua gertatu zen.
  • Italia gerran sartu zen eta Afrikako iparraldean ofentsiba handi bati ekin zion. Afrika Korps (Rommel buru zuen tropa kontingente bat) sortu zen.
  • Italiak Grezia inbaditzen saiatu zen.
• SESBen inbasioa:
  • Hitlerrek SESB inbaditu nahi zuen, komunismoa ezabatu eta bertako lehengaiak lapurtzeko.
  • Alemaniarrak Moskura iristean, hotzagatik porrot egin zuten.
• Gerra Pazifikoan:
  • Pearl Harborreko itsasontzi base estatubatuarrari eraso egin zioten.
  • Ondorioz, Estatu Batuak gerran sartu ziren.
• Ordena Berri Nazia:
  • Aurkariak eta juduak kontzentrazio- eta sarraskitze-esparruetan sartu zituzten.

Aliatuen Garaipena (1942-1945)

• 1942, urte erabakigarria: Aliatuak ofentsiban hasi ziren.
  • Midwayko Gudua (Pazifikoan).
  • El Alameingo Gudua (Afrikako iparraldean).
  • Stalingradeko Gudua.
• Aliatuen kontraerasoak:
  • 1943ko abuztuan, Alemaniako armada garaitu zuten Kurskeko Guduan.
  • Uztailean, aliatuak Italia inbaditzen hasi ziren. Alemaniarrek ez zieten Erromara iristen utzi, eta Italiako iparraldea beraien esku jarraitu zuen.
• Aliatuen azken ofentsibak:
  • 1944an, Normandian lehorreratu ziren.
  • Alemaniarrek azken erasoari ekin zioten Ardenetako Guduan, baina porrot egin zuten.
  • Gainera, aliatuek Alemania bonbardatzen jarraitu zuten.
  • Sobietarrek 1945ean Berlin okupatu zuten.

Holokaustoa

Holokaustoa 1933an hasi zen, eta hiru fase nagusi izan zituen:

1. Bazterketa (1933-1939):
   • Nurenbergeko Legeak atera ziren (1935), alemaniar herritartasuna kenduz.
   • 1938ko Kristal Hautsien Gauean, juduen etxeak eta dendak suntsitu zituzten, eta ehunka judu hil zituzten; beste batzuk kontzentrazio-esparruetara sartu zituzten.
2. Ghettoan sartzea (1939-1940):
   • Juduak giltzapetzeko beste modu bat izan zen. Juduak hirietako auzo jakin batzuetan bizitzera behartu zituzten, pobrezian eta baldintza higienikorik gabe.
3. Sarraskitzea (1941-1945):
   • 1942an, judu asko hil zituzten Errusian.
   • "Azken Irtenbidea" erabakia hartu zen, juduen hilketa masiboa egiteko.
   • Auschwitz sarraskitze-esparru nagusietako bat izan zen.

Bakearen Antolamendua

• Bake konferentziak: Irabazleek antolatu zituzten.
  • Yaltako Konferentzia: Alemania zatitzea proposatu zen, eta SESBek Estonia, Letonia eta Lituania berreskuratu zituen.
  • Potsdamgo Konferentzia: Alemania lau zatitan banatu zen (Britainia Handia, Frantzia, Estatu Batuak eta SESB artean). Alemaniari zergak ezarri zitzaizkion, eta Polonia berri bat sortu zen Alemania eta SESBen artean.
• NBEren sorrera:
  • 1945ean, San Frantziskoko Konferentzian elkartu ziren, eta Nazio Batuen Erakundearen (NBE) sortze-gutuna idatzi zuten.
  • Helburuak:
    • Nazioarteko bakea eta segurtasuna iraunaraztea.
    • Herriek aske erabakitzeko eskubidea dutela onartzea.
    • Giza eskubideak defendatzea.
    • Herrien arteko lankidetza baketsua sustatzea.