Biomolekulak: Gatz Mineralak, Ura eta Proteinak

Gatz Mineralak

Gatz mineralak izaki bizidunen funtsezko osagai inorganikoak dira, eta bi motatan sailkatzen dira:

Gatz Disolbaezinak

• Egoera solidoan aurkitzen dira eta egitura-funtzioa dute.
• Funtzioa: Kanpo eta barne eskeletoa eratzea.
• Adibidez: Kaltzio karbonatoa, kaltzio fosfatoa eta silizea.

Gatz Disolbagarriak

• Uretan disolbatuta, euren ioietan banatuta erabiltzen dira.
• Funtzio orokorra: Zelularen oreka osmotikoa eta pH-a kontrolatzen dute.
• Funtzio espezifikoa: Gatz bakoitzak bere funtzio espezifikoa du prozesu metabolikoetan.

Ura

Ura izaki bizidunen osagai nagusia da, eta bere molekula txikia, polarra eta erraz eratzen ditu molekulen arteko loturak, bereziki hidrogeno zubiak.

Uraren Propietateak eta Bizidunetan Ondorioak

1. Disolbatzaile unibertsala: Substantzia gehienak disolbatzen ditu, garraiorako eta erreakzio kimikoak egiteko bitartekari ezin hobea izanik.
2. Bero espezifiko handia: Tenperatura aldaketen aurrean erresistentea da, erregulatzaile termiko bikaina izanik.
3. Dentsitate maximoa 4°C-tan: Izotzak likidoak baino dentsitate txikiagoa du, eta horri esker ur-masen gainean flotatzen du, urpeko bizitza babestuz.
4. Urtze- eta irakite-puntu altuak: Horregatik, giro-tenperaturan likidoa da oraindik, bizitzarako ezinbestekoa.
5. Atxikidura- eta kohesio-balio handiak: Landareetan izerdiaren garraioa ahalbidetzen dute, besteak beste.
6. Gainazal-tentsio handia: Zenbait intsektuk uraren gainean ibiltzea ahalbidetzen du.

Proteinak

Proteinak izaki bizidunetan gehien dauden biomolekula organikoak dira. Aminoazidoen polimero linealak dira, alegia, aminoazidoen molekula asko elkartzean sortzen dira. Aminoazidoek amino talde bana (-NH₂), karboxilo talde bana (-COOH) eta alboko aldagai bana (R) dituzte. Hiru elementu horiek karbono berberari lotuta daude. R erradikala aldatu egiten da proteinak osatzen dituzten 20 aminoazidoetako bakoitzean. Aminoazidoak lotura peptidikoz elkartzen dira. Aminoazidoen kate laburrak peptidoak dira, eta 100 aminoazido baino gehiago dituztenak kate polipeptidikoak. Proteinak kate polipeptidiko batez edo gehiagoz osatuta daude.

Proteinen Funtzioak

1. Estrukturala: Egiturak eratzeko erabiltzen dira. Adibidez, kolagenoa tendoiak eratzeko edo keratina ilea eta azazkalak osatzeko.
2. Garraioa: Zenbait proteina beste molekula batzuk garraiatzeko erabiltzen dira, hala nola hemoglobina oxigenoa garraiatzeko.
3. Erregulatzailea: Hormonek prozesuak erregulatzen dituzte. Horietako asko proteinak dira, adibidez, intsulina eta hazkuntza hormona.
4. Defentsa: Sistema immunologikoak, erantzun espezifikoa eragiterakoan, antigorputzak erabiltzen ditu. Hauek proteinak dira. Defentsa lanean erabiltzen diren beste proteina batzuk odolaren koagulazioan edo gantz azidoen garraioan parte hartzen dute.
5. Uzkurkorra: Aktina eta miozina proteinak dira muskuluak uzkurtzea eta mugimendua ahalbidetzen dutenak.