Demografia: Biztanleriaren dinamika eta faktore nagusiak

Demografia: Biztanleriaren azterketa

Demografia: Lurralde jakin bateko biztanleria aztertzen duen zientzia da.

Biztanleriaren dinamika

Biztanleriaren dinamika zein den jakiteko, heriotzak, jaiotzak eta migrazio-mugimenduak aztertu behar dira.

Jaiotza-tasa

Jaiotza-tasa: Jaiotza-tasak adierazten du zenbat jaiotza egon diren lurralde batean, normalean urtebetean. Kopuru hori handia ala txikia den jakiteko, jaiotza-tasa gordina kalkulatzen da.

Heriotza-tasa

Heriotza-tasa: Adierazten du zenbat heriotza egon diren urtebetean lurralde jakin batean. Kopuru hori handia ala txikia den jakiteko, heriotza-tasa gordina kalkulatzen da.

Haurren heriotza-tasa

Haurren heriotza-tasa: Urte bat egin baino lehen hiltzen diren haurren kopurua aztertzen da. Haurren heriotza-tasa (HHT) kalkulatzen da.

Ugalkortasun-tasa

Ugalkortasun-tasa: Emakume bakoitzeko batez besteko seme-alaba kopurua jakiteko erabiltzen da (UT).

Berezko hazkundea edo hazkunde begetatiboaren tasa

Berezko hazkundea edo hazkunde begetatiboaren tasa: Berezko hazkundeak edo hazkunde begetatiboak adierazten du zenbat hazten den biztanleria kausa biologikoengatik; hau da, jaiotza eta heriotzengatik. Hazkunde hori neurtzeko, berezko hazkundearen indizea erabiltzen da, jaiotzei heriotzak kenduta kalkulatzen da.

Hazkunde erreala

Hazkunde erreala: Berezko hazkundea da, baina migrazio-saldoa kontuan hartzen da (kanpora joaten direnen eta etortzen direnen arteko aldea).

Jaiotza-tasan eragina duten faktoreak

Tasa horretan eragina duten zenbait faktore daude, adibidez hauek:

• Faktore ekonomikoak

  Faktore ekonomikoa: Jaiotza-tasak behera egiten du krisialdietan, eta gora oparoaldietan.

  Bestalde, landako gizarteetan, seme-alabek lan egiten dutenez eta familia mantentzen laguntzen dutenez, jaiotza-tasa altua izaten da.

• Faktore kulturalak

  Faktore kulturalak: Erlijio-sinesmenak zorrotz betetzen dituzten gizarte batzuetan, antisorgailuak debekatuta egoten dira.

• Faktore sozialak

  Faktore sozialak: Emakumeak masiboki lan-munduan sartu dira, eta ondorioz, jaiotza-tasa jaitsi da.

Heriotza-tasan eragina duten faktoreak

Zenbait faktorek eragina dute heriotza-tasan:

• Elikadura

  Elikadura: Ongi elikatutako pertsonek osasun ona izaten dute eta gaixotzen badira, azkarrago sendatzen dira. Gosea eta desnutrizioa dira heriotza-kausa nagusiak. Herrialde garatuetan, berriz, gainelikadurak, kolesterol ugariko dietek eta halakoek heriotza-tasa igotzen dute.

• Higiene- eta osasun-zerbitzuak

  Higiene- eta osasun-zerbitzuak: Edateko ura eta hustubide-sistemak edukitzeak gaixotasunak ez harrapatzen laguntzen du eta bizi-itxaropena handitzen du.

Politika demografikoak eta motak

Definizioa: Batzuetan gobernuek politika demografiko jakin batzuk aplikatzen dituzte, jaiotza-tasa igotzeko edo jaisteko.

Bi politika demografiko daude:

• Politika pronatalistak (jaiotzen aldeko politikak)

  • Gurasoei lanaldia murrizteko aukerak ematea.
  • Haur-eskolak sortzea edo sartzea bultzatzea.
  • Seme-alaba bat baino gehiago dituzten bikoteei zerga gutxiago kobratzea.

• Politika antinatalistak (jaiotzen kontrako politikak)

  • Isunak jartzea baimenduta dagoen baino seme-alaba gehiago dituztenei.
  • Batzuetan emakumeak edo gizonezkoak antzutu ere egiten dira, seme-alaba gehiago eduki ez ditzaten.
  • Antisorgailuen erabilera bultzatzea.

Migrazio-mugimenduen kontzeptuak

• Migrazio-mugimendua

  Migrazio-mugimendua: Bizilekuz aldatzea dakarren eta aisialdiak eragindakoa ez den biztanleriaren lekualdatzea da.

• Emigrazioa

  Emigrazioa: Pertsonak lurralde batetik joaten badira beste batera bizitzeko.

• Inmigrazioa

  Inmigrazioa: Pertsonak lurralde batera iristen badira, han bizitzeko.

• Migrazio-saldoa

  Migrazio-saldoa: Toki batera iristen diren inmigranteen kopuruari emigranteen kopurua kenduta, migrazio-saldoa lortzen da.