Descartes-en ideia jatorrizkoak eta arimaren hilezkortasuna: ikuspegi kritikoa

Descartes-en ideia jatorrizkoak eta arimaren hilezkortasuna: ikuspegi kritikoa

Ideia jatorrizkoen existentzia

Descartesek testu honetan ideia jatorrizkoen existentzia defendatzen du. Bere ustez, ideiak arrazoimenaren bidez bakarrik atzeman daitezke eta gure ezagutzaren jatorria dira. Hala ere, ideia guztiak esperientziatik datozela ere argudia daiteke, eskolastikoek eta enpiristek proposatzen duten bezala. Bi ikuspuntuak aztertuko ditugu.

Descartes-en aldeko argudioak

Descartesek aipatzen dituen ideiak, Jainkoarena eta arimarena adibidez, ez dute edukin enpirikorik; hau da, ez dira zentzumenen bidez hautematen. Arrazoimenaren bidez bakarrik ulertu daitezke, eta horregatik, posible da gure arrazoimenetik sortuak izatea.

Descartes-en aurkako argudioak

Filosofo eskolastikoek eta enpiristek proposatzen dutenez, gure adimena jaiotzean “tabula rasa” da, bizitzan zehar izandako esperientziez betetzen dena. Ikuspuntu honetatik, gure ideia guztiak, abstraktuenak barne, sentimenen esperientzietatik eratorritzen dira, orokortze eta abstrakzio prozesuen bidez.

Kant-en sintesia

Kant-ek arrazionalismoaren eta enpirismoaren arteko sintesia proposatzen du. Bere ustez, esperientziatik datorrena eta arrazoimenetik datorrena ezinbestekoak dira gure ezagutza eraikitzeko. Enpiristei arrazoia ematen die, baina arrazoimenetik datorren alderdi apriorikoa ere garrantzitsutzat jotzen du.

Arimaren hilezkortasuna

Descartes arimaren hilezkortasunaren tesia defendatzen ari da, arima eta gorputza guztiz bereizten direla oinarritzat hartuz. “Ni naiz substantzia pentsatzaile bat, gorputzetik guztiz ezberdina eta gorputzik gabe izan daitekeena”. Galdera da: posible al da arima gorputzetik gabe existitzea?

Descartes-en aldeko argudioak

Descartes-en substantziaren ikuspegitik, arima eta gorputza substantzia ezberdinak dira, berez existitzen direlako (Jainkoaren eragina salbu). Substantzia bakoitzari buruzko ideia argiak eta bereiziak ditu. Beraz, independenteak badira, arima berez existitu liteke, gorputza desagertu arren.

Descartes-en aurkako argudioak

Descartesek ez du argi uzten substantzien arteko elkarreraginaren arazoa. Nola azaldu elkarreragin hori, arima eta gorputza guztiz independenteak badira? Guruin pinealari buruzko teoria ez da asebetegarria gaur egungo ikuspuntutik.

Ikuspegi modernoa

Gaur egun, teoria monistek onarpen zabalagoa dute, baina teoria dualistak ere badaude. John Eccles-ek, adibidez, dualismo interakzionista izeneko teoria sortu zuen. Teorien aniztasun hau arazoaren zailtasunaren isla da.

Ondorioa

Gaia oso konplexua da, eta ez dago erantzun behin betiko bat. Pentsalariek, teoria monisten aldekoek zein dualisten aldekoek, ikertzen jarraitu behar dute.