Descartes eta Enpirismoa: Ideiak eta Ezagutza

LABURPENA: Descartesek dio zenbait pertsonak Jainkoaren eta arimaren existentzia arrazoimenaren bidez onartzen dutela, eta beste batzuek, berriz, fedearen bidez. Hala ere, badira ideia horiek ulertezintzat jotzen dituztenak, materiaz bestelakorik pentsatzeko gai ez direlako.

Enpirismoaren Ezaugarri Nagusiak

Enpirismoak ezagutza zentzumenetan eta esperientzian oinarritzen du, eta honako ezaugarriak ditu:

• Zentzumenekiko konfiantza: Ezagutza guztia esperientzia zuzenean oinarritzen da, eta zentzumenak dira errealitatea ulertzeko oinarri nagusia.
• Ezagutza partikularra eta indukzioa: Ezagutza unibertsala partikularretik abiatuta lortzen da. Indukzio bidez, behaketetatik ateratako lege orokorrak ezartzen dira.
• Kontraesana arrazionalismoarekiko: Enpirismoak ez du onartzen intuizioa edo arrazoi hutsa ezagutzaren iturri nagusi gisa. Zentzumenen bidez jasotako datuak dira fidagarriak.
• Praktikotasuna eta aplikazioa: Enpirismoa errealitatean oinarritzen denez, aplikazio praktikoak (zientzia eta teknologia) garatzeko ezinbestekoa izan da.

Hala ere, Descartesen ikuspegitik, zentzumenek engainatu egin dezaketela iritzita, enpirismoa ez da guztiz fidagarria.

Descartesen Ideia Motak

Descartesen arabera, ideiak hiru motatakoak izan daitezke: adbentizioak (erantsitakoak), faktizioak (asmatutakoak) eta jatorrizkoak (berezkoak).

• Adbentizio ideiak: Giza zentzumenek kanpoko errealitatetik jasotzen dituzten ideiak dira. Esaterako, mendia, zuhaitza edo zaldiaren ideia adbentizioa da, zentzumenen bidez jasotzen dugulako.
• Faktizio ideiak: Gizakiak bere adimenaren bidez sortutako ideiak dira, hainbat ideia elkartuz edo nahastuz. Esaterako, zentauroa (erdi gizona, erdi zaldi) edo sereia (erdi emakume, erdi arrain) ideiak faktizioak dira, errealitatean ez direlako existitzen eta gure irudimenetik eratorriak direlako.
• Jatorrizko ideiak: Gizakiak berez dituen ideiak dira, esperientziatik ez datozenak. Descartesentzat, adimenak halako ideiak berez ditu jaiotzetik. Adibidez, Jainkoaren ideia (substantzia infinitua) edo arimaren ideia (substantzia pentsatzailea) jatorrizko ideiak dira, ez baitira zentzumenen bidez jasotzen, baizik eta arrazoimenetik eratortzen dira.

Hiru ideia mota hauek Descartesen ezagutzaren teorian funtsezkoak dira, bere epistemologiaren oinarriak osatzen baitituzte.