Dirua eta Moneta-Politika: Funtzioak eta Motak

Dirua: Definizioa eta Funtzioak

Dirua, oro har, onartutako truke-bitartekoa edo ordainketa- eta kobrantza-bitartekoa da. Truke-bitarteko gisa erabiltzeaz gain, hiru funtzio nagusi betetzen ditu:

• Balore-gordailua: Aberastasuna metatzeko balio du.
• Kontu-unitate komuna: Unitate komuna oinarri hartuta alderaketak eta multzoketak egiteko bide ematen du.
• Truke-bitartekoa: Salgaiak eta zerbitzuak erosteko erabiltzen da.

Egungo diru-sistemak konfiantza du oinarri.

Diru-eskaria

Lehen bi funtzio horietarako (balore-gordailua eta kontu-unitate komuna), jendeak dirua eskatzen du. Eskatutako kopurua zenbait faktoreren mende dago:

• Prezioen maila
• Errenta edo aberastasuna
• Merkatuko interes-tasa
• Arriskua

Interesa

Interesa kapitalaren zerbitzuengatiko ordainketa da; hots, diruaren prezioa. Hauek dira interes-tasa handia edo txikia ezartzea baldintzatzen duten faktoreak:

• Eragiketaren arriskua
• Eskatzaileak eskainitako bermeak
• Maileguaren iraupena

Bankuen Funtzioa eta Diru-eskaintza

Bankuen funtzioa

Funtsean, bankuek aurreztaileen dirua jasotzen dute, finantzaketa behar duten ekonomia-eragileei maileguan emateko. Erreserba zatikatuen bankuek gordailuen zati txiki bati soilik eusten diote inmobilizatuta, eta gainerakoa maileguan eman edo inbertitu egiten dute. Horrela, merkataritza-bankuek bezeroengandik jasotako legezko diru kantitatea handitzen dute.

Diru-eskaintza eta Moneta-politika

Diru-eskaintza ekonomia jakin batean zirkulazioan dagoen dirua da. Moneta-politika Banku Zentralak hartutako neurri multzoa da, ekonomia-helburu jakin batzuk lortze aldera; horretarako, diru-eskaintza areagotzen edo murrizten dute, eta interes-tasak aldatzen dituzte.

Espainian eta euroa monetatzat hartu duten gainerako herrialdeetan, Banku Zentralen Europar Sistema (BZES) arduratzen da moneta-politikarekin lotutako funtzioak betetzeaz.

Moneta-politika motak

Zirkulazioan dagoen diru kantitatea handitzen bada edo interes-tasak jaisten badira, moneta-politika hedatzailea da. Zirkulazioan dagoen diru kantitatea murrizten bada edo interes-tasak igotzen badira, berriz, moneta-politika murriztailea da. Lehenengoaren helburua eskari agregatuaren bolumena handitzea da, eta bigarrenarena, berriz, hura uzkurtzea.

BZESek tresna hauek baliatzen ditu ekonomia-politika aurrera eramateko:

• Erreserba minimoen sistema
• Merkatu irekiko eragiketak
• Erraztasun iraunkorrak

Diru motak eta agregatuak

Diruaren bilakaera historikoa

Antzinako trukearen eta egungo paper-diruaren erabileren artean izandako bilakaeran, zenbait truke-bitarteko edo diru mota izan dira, hala nola:

• Salgai-dirua: Adibidez, azienda, garagardoa, ardoa eta metal preziatuak.
• Paper-dirua
• Diru-fiduziarioa: Azken horren funtsa da pertsonok konfiantza dugula diru hori oro har denek onartutako truke-bitartekotzat erabiltzeko.

Diru-fiduziarioa

Diru-fiduziarioa bi motatakoa izan daiteke:

• Legezko dirua: Hau da, arlo horretan eskuduntza duen erakundeak jaulkitako billeteak eta txanponak.
• Banku-dirua: Idazpenetan jasota dagoena (euskarria edozein dela ere), baina modu birtualean soilik existitzen dena, bankuan dagoelako.

Diru-agregatua

Diru-agregatua zenbait diru mota biltzen dituen magnitudea da.

Erreserba zatikatua

Erreserba zatikatua bankuak jasotako gordailu guztietatik ez-aktibo eusten dion diruaren ehunekoa da, bezeroek dirua atera nahi dutenerako.