A Dúbida Metódica de Descartes: Unha Introdución

A Dúbida Metódica

O entendemento debe atopar en si mesmo as verdades fundamentais a partir das que sexa posible deducir o edificio enteiro dos nosos coñecementos. A busca dun punto de partida absolutamente certo esixe unha tarefa previa consistente en eliminar todos aqueles coñecementos, ideas e crenzas que non aparezan dotados dunha certeza absoluta: hai que eliminar todo aquilo do que sexa posible dubidar. De aí que Descartes comece coa dúbida.

A Dúbida Metódica

Esta dúbida é metódica, unha esixencia do seu momento analítico. Dúbida que non debe ser confundida coa dúbida escéptica (que non cre na verdade), senón que é unha simple estratexia para desbotar calquera asomo de erro.

Pasos da Dúbida Metódica

• A falacia dos sentidos: Os sentidos indúcennos ás veces a erro; agora ben, que garantía temos de que non nos induzan sempre a erro? Certamente a maioría dos homes considerarán altamente improbable que os sentidos nos induzan sempre a erro, pero a improbabilidade non equivale a certeza e de aí que a posibilidade de dubidar acerca da testemuña dos sentidos non quede totalmente eliminada.
• A imposibilidade de distinguir a vixilia do soño: Tamén os soños móstrannos a miúdo mundos de obxectos con extremada viveza, e ao espertar descubrimos que tales mundos de obxectos non teñen existencia real. Como distinguir o estado de soño do estado de vixilia e como acadar certeza absoluta de que o mundo que percibimos é real?
• O espírito maligno: Talvez exista algún espírito maligno «de extremado poder e intelixencia que pon todo o seu empeño en inducirme a erro». Esta hipótese do «xenio maligno» equivale a supoñer: talvez o meu entendemento é de tal natureza que se equivoca necesariamente e sempre e cando pensa captar a verdade.

Cogito, Ergo Sum

A dúbida levada ata o extremo leva a unha verdade absoluta, inmune a toda dúbida por moi radical que esta sexa: a existencia do propio suxeito que pensa e dubida. Se eu penso que o mundo existe, talvez me equivoque en canto a que o mundo existe, pero non cabe erro en canto a que eu o penso; igualmente, podo dubidar de todo menos de que dubido. A miña existencia, pois, como suxeito que pensa está exenta de todo erro posible e de toda dúbida posible. Descartes exprésao coa súa célebre: cogito, ergo sum; «Penso, logo existo».

Criterio de Certeza

Pero a miña existencia como suxeito pensante non é soamente a primeira verdade e a primeira certeza: é tamén o prototipo de toda verdade e de toda certeza. A miña existencia como suxeito pensante é indubidable porque a percibo con toda claridade e distinción. De aquí deduce Descartes o seu criterio de certeza: todo canto perciba con igual claridade e distinción será verdadeiro e, por tanto, poderei afirmalo con inquebrantable certeza.

O Erro

O erro, segundo Descartes, nace do desequilibrio entre as dúas facultades que interveñen no coñecer, o limitado entendemento humano e a ilimitada vontade.