Ekonomia Teoria Nagusiak: Liberalismoa, Marxismoa eta Keynesianismoa

LIBERALISMOA

➜ Doktrina liberala Industria Iraultzaren testuinguruan sortu zen.

➜ Bere ekarpen nagusiak:

• Lana aberastasun iturria dela adierazten du.
• Produktibitatea handitzeko modu onena lanaren zatiketa da.
• Pertsonen askatasuna aldarrikatzen du, Estatuak jarduera ekonomikoetan egiten duen interbentzioak gaitzetsiz.
• Merkatuak bere burua autoerregulatzen duela uste dute.
• Ekimen pribatuak bizitza ekonomikorako oinarrizko motorea dela adierazten dute.
• “Esku ikustezinaren” teoria: Gizakiak modu berekoi batean jokatu behar duela defendatzen dute, hau egiterakoan gizarte osoarentzat ongizatea eta garapena sortzen dutelako.

MARXISMOA

➜ Doktrina hau XIX. mendean sortu zen, kapitalismoa Europan hedaturik zegoenean eta desberdintasun sozialak oso nabariak bihurtzen hasi ziren garai batean.

➜ Bere ekarpen nagusiak:

• Zientifikoki azaltzen saiatzen da langileek sufritzen dituzten miseria eta esplotazioa.
• Lanaren balioaren teoria garatzen dute: Lanak bakarrik sortzen du gainbalioa. Helburua sorturiko gainbalio guztia langileen esku geratzea izan beharko luke.
• Esplotazio ekonomikoaren teoria: Jabetza-klaseak (esplotatzaileak) kendu egiten dizkio jabetzarik gabeko klaseari (esplotatuari) sorturiko aberastasunaren zati bat.
• Gizartea muturreko klaseetan banaturik dago, baina klase hauek desagertu egingo lirateke jabetza pribatua kenduko balitz eta produkzio faktoreen jabetza kolektiboa ezarriko balitz (proletargoaren diktadura).
• Behin ekoizpen faktoreen kolektibizazioa emanda, gizartea berdintasunen oinarritutako egitura autokudeatu bat bihurtuko litzateke eta ondorioz Estatuak desagertu egin beharko luke.

KEYNESIANISMOA

➜ 1929ko depresio ekonomiko bortitzaren ondorioz, ekimen pribatuaren erabateko askatasunak ondorio ezkorrak zituela usten zutenen iritzia indartu zuen. Marxismoaren aurka erantzuteko kapitalismoa eraldatu egin zen Keynesianismoa aplikatuz.

➜ Bere ekarpen nagusiak:

• Teoria keynesiarrak langabezia eta inflazioaren arazoei erantzun zien ikuspegi makroekonomiko bat aplikatuz.
• Errekuperazioa eskarian zegoela baieztatzen da, eta ekimen pribatuak eskari hau sortzen ez badu, Estatuak ekonomian interbenitu behar duela dio, eskari agregatua handitzeko.
• Eskari agregatua handitzeko enpresa publikoak sortuko dira eta soldata altuko politika bat aldarrikatuko da.
• Kapitalismoa berez desegonkorra zela ulertzen du. Zerga-politika eta moneta-politika diseinatu Estatuak parte hartzeko ziklo ekonomikoan.
• Lan baldintzak sendotzeko negoziaketa kolektiboa ezartzen da, bertan sindikatuak, enpresarien ordezkariak (patronala) eta gobernuaren bitartekaritza ezarri.
• Produktibitatea hasteko, asko kontsumitu eta asko produzitu.