Ekosistemak eta Ingurune Naturalak: Oinarrizko Kontzeptuak

Ekologiaren oinarrizko kontzeptuak eta lurreko ekosistema nagusiak ulertzea funtsezkoa da gure ingurune naturala ezagutzeko eta babesteko. Jarraian, ekosistemen osagaiak, faktore abiotiko garrantzitsuenak, espezieen tolerantzia eta espezieen arteko harremanak aztertuko ditugu.

Ekosistemak eta Oinarrizko Kontzeptuak

• Ekosistema: Leku jakin batean elkarrekin harreman estuak dituzten bizidunek eta beren inguruneak osatzen duten sistema funtzionala.
• Biotopoa: Ekosistemaren osagai abiotikoek (ez-bizidunek) osatzen duten multzoa.
• Biozenosia: Ekosistemako osagai biotikoek (bizidunek) osatzen duten multzoa.
• Populazioa: Ekosistema batean espezie bereko bizidunek osatzen duten multzoa.
• Komunitatea: Elkarren artean harreman ekologikoa daukaten espezie ezberdinetako bizidunen multzoa.

Faktore Abiotiko Garrantzitsuenak

• Ura: Izaki bizidun guztiok urez osatuta gaude eta faktore abiotiko garrantzitsuena da.
• Eguzkiztapena: Eguzkia oso faktore garrantzitsua da. Eguzkitik datorren energiari esker sortu zen eta irauten du bizitzak Lurrean.
• Lurzorua: Harrien partikulez eta usteltzen ari den materia organikoz osatutako orea. Euriak, haizeak eta izotzaren eraginak lurzoruaren sorrera eragiten dute harrien higaduraren bidez.
• Haizea: Föhn efektua: Haizeak itsasaldetik lainoak ekartzen ditu, baina mendi altuak aurkitzen dituenean, lainoek ezin dute pasa eta bertan pilatzen dira.

Espezieen Tolerantzia

• Espezie eurioikoa: Faktore batekiko tolerantzia handia azaltzen duena.
• Espezie estenoikoak: Faktore konkretu baten aurrean tolerantzia oso txikia daukatenak.

Lurreko Ekosistema Nagusiak

Hiri-inguruneak

Gizakiaren parasito diren animaliak, gizakiak etxekotu dituen abereak eta kutsadurari aurre egiten dioten animaliak daude hiri-inguruneetan.

Lurralde Izoztuak

Prezipitazio urriak, lurzoru izoztua eta tenperatura oso baxuak dira ezaugarri nagusiak. Poloetan sei hilabeteko eguna eta sei hilabeteko gaua dago, landare gabeko eremu zabalak, hartzak eta fokak gantz geruza handiarekin.

Tundra

Lurralde izoztuen inguruan kokaturiko lautada itzelak dira, lurra azpitik izoztua eta lurzorua eskasa. Antilopeak eta elur-oreinak (renoak) bizi dira bertan.

Baso Hostozabalak

Klima epela dute, Euskal Herrian ohikoak direnak. Lurzoru aberatsak dituzte, pagoa eta hariztia bezalako zuhaitzekin.

Lautada Handiak

Zuhaitz gutxi, belardi izugarri handiak eta kontinente barnean kokaturik daude. Zebrak, ñuak, lehoiak eta gepardoak bizi dira bertan.

Harreman Ekologikoak eta Segida

Segida Ekologikoa

• Espezie kolonisatzaileak: Azalera berri horietara etortzen dira eta higatzen hasten dira, lurzoru pixka bat sortuz.
• Klimaxa: Ekosistema iraunkor baina dinamiko batera iristen denean gertatzen da.

Espezieen arteko Harremanak

• Mutualismoa: Bi espezie edo gehiago beraien artean elkartu egiten dira, guztientzat onuragarria den harremana sortuz.
• Sinbiosia: Batzuetan muturreraino eramaten da, eta behin elkarketa egin ondoren, betirako loturik gelditzen dira.
• Komentsalismoa: Espezieen arteko harreman hau espezie batentzat onuragarria da, baina beste espezieak ez du ez probetxurik ez kalterik jasaten.
• Parasitismoa edo bizkarroia: Ektoparasitoak ostalaria kanpotik parasitatzen dutenak (adibidez, arkakusoa) eta endoparasitoak ostalaria barrutik parasitatzen dutenak (adibidez, tenia).
• Harraparitza: Ehiztari abilak dira (adibidez, katua, arranoa, lehoia).