Energia eta Elikagaien Ekoizpen Moduak: Bilakaera eta Jasangarritasuna

Materialismo kulturalaren ikuspuntutik, edozein gizarteren azterketan, ugalketarekin batera, oinarrizko eta berebiziko garrantzia du ekoizpenak.

Energia Ekoizpena

Gizakiak teknologia eta lana bizi den ingurunean dauden baliabide naturalen gainean aplikatzearen ondorioa da energia ekoizpena. Hau da:

Ekoizpena = Giza (Lana + Teknologia) --- Aplikatu --- Eskuragarri dituen baliabide naturaletan (landare, animalia, eguzki-energia, lurrak, basoak, euria, mineralak).

Baliabide natural hauek ustiatzeko aukerek ekoizpen-modu (ehiza, bilketa, nekazaritza, abeltzaintza, industria) ezberdinak ahalbidetzen dituzte. Era berean, ekoizpen-moduek gizarte ezberdinen bizimodua guztiz baldintzatzen dute.

Energia Ekoizpenaren Eboluzioa

1. Lehen hominidoetan, bizitza soziala mantentzeko erabilitako energia guztiak janarian zuen jatorria.
2. Homo erectus-ak suaren bitartez sukaldatu, berotu edo lantzen puntak gogortzeko energia bereganatuko du.
3. Orain dela 100.000 urte, animalien gihar-indarra lurrak goldatu eta gurdiei tira egiteko erabiltzen hasi ginen.
4. Aurrerago, egur eta ikatz begetala zeramikaren fabrikaziorako erabiliko dira.
5. Lehen estatu-forma hasiberriekin batera, belaontzietan mugitzeko indar eolikoa (haizearen indarra) eta metalurgiarako beharrezko den egur gehiagoren kontsumoa ere emango da.
6. Erdi Aroan, errotak martxan jartzen diren arte, ez da ur-indarra erabiliko.
7. Azkeneko 200-300 urteotan ez dugu erregai fosilek (ikatz, gas eta petrolioak) emandako energia erabili.
8. Azken mendean zehar, aurreko energia-iturriei erabilera berriak eman eta sortu diren berriak: termikoa, kimikoa edo nuklearra, adibidez.

Energia-iturri berriak ustiatzeko teknologia bata bestearen atzetik progresio logikoan gertatu dira. Adibidez, metalurgiaren agerpena, aurretik zeramikagintzarako tenperatura altuko labeen agerpenik gabe ez litzateke emango. Eta, era berean, azken hau, Paleolitoan eman zen sukaldaritzaren garapenik gabe ez litzateke agertuko.

Elikagaien Ekoizpen Moduak

Gizakiaren existentziaren denboraren zati handienean zehar, elikagaien ekoizpena ehiza, arrantza eta basa-fruituen bilketan oinarritu izan da. Antropologoek ehiztari eta fruitu-biltzaile deitzen diete elikagaia modu honetan ekoizten duten taldeei. Taldeak 20-25 pertsonakoak izaten dira, familiez osatutakoak. Ibiltariak izaten dira, kanpalekuetan egun batzuk edo urte batzuk egon daitezke beste kanpaleku batera mugitu baino lehen. Bizitzaren izaera migratzailea da, horregatik aterpeak eta jabetza urriak dituzte.

Gizarte nekazal guztiek ez dituzte ezaugarri berdinak, beren ekologiak baldintzatzen dituelako. Ekologia aldatzen den heinean, hauen kultura ere aldatuko da. Adibidez:

• Lehorreko nekazaritza: landareak hezetzeko modu naturalean erortzen diren euriteak erabiltzen ditu.
• Ureztatze-nekazaritza: artifizialki sortutako presa eta ubideak behar ditu soroetara ura eramateko.

Jasangarritasuna, Zabalkuntza, Biziagotzea eta Aldaketa Teknologikoa

Sistema guzti hauek erabiltzen dituzten gizarteetan, ekoizpenaren eta demografiaren (gizartearen populazioaren) orekaren arteko gatazkak gertatu ohi dira.

Teknologian ematen diren aurrerapenei esker, biztanleko erabilgarri dagoen energia-kopurua etengabe handitzen joan da. Teknologia, ordea, ez da izaki abstraktu bat, eta ez du ingurune naturala kontrolatzen. Teknologiak ingurune naturalarekin duen interakzioak jasangarritasun-gaitasuna determinatzen du.

Gizarte batek bere ekoizpen-gaitasuna areagotzeko bi modu ditu. Teknologia konstante mantentzen bada, ekoizpena jende gehiago, denbora gehiago edo azkarrago lanean jarrita lor daiteke. Ekoizpenaren areagotzea elikagaiak landatzen diren eremua handitu gabe lortzen bada, biziagotzea edo intentsifikazioaz hitz egiten ari gara. Landatutako kilometro karratuko lortutako etekina berdin mantendu eta lur-eremu gehiago ereiten denean, ekoizpen-sistemaren zabalkuntza ematen da, baina ez biziagotzea. Bi fenomeno hauek ekoizpenaren areagotzea dakarte, baina natura-baliabideak mugatuak direnez, zabalkuntzak ezin du etengabe jarraitu. Horregatik, momenturen batean, ekoizpenaren areagotzea nahi eta nahi ez biziagotzearen mende egongo da. Ekoizpenaren biziagotzean, aurrerapen teknologikoek berebiziko garrantzia dute.