Enpresaren Antolaketa eta Giza Baliabideak

Hierarkiaren Printzipioa: Egituraren diseinuan arazorik egon ez dadin, lanpostuak atal arduradun baten menpe banatzeko dagoen modu bat da. Honetan, hierarkian gora egin ahala, aginpidea areagotu egiten da; gero eta gorago, ordu eta botere gehiago. Printzipio hau aurrera eraman ahal izateko, logikoki, lanpostua diseinatu eta atalean banatua egon behar du.

Departamentalizazioa: Lanpostuen taldekatzeari deritzo. Lanpostuak finkatu ondoren, lanpostu horiek goi unitate, talde edo sailetan biltzen dira, zuzendaritzako kide batek talde hori zuzenduz, betiere. Sailkatze hori egiterakoan, zuzendari batek aginduko duen departamentu horiek egiterakoan, hainbat irizpide har daitezke kontuan: produktu ugari, produktu bat, produktu ezberdinak... ekoizten dituzten enpresa txiki eta ertainentzat.

Organigrama: Lanpostuen sailkatzearen irudi grafikoa da. Honetan, modu bisual batean, grafiko baten bitartez, enpresaren egitura, lanpostuen sailkatzea, enpresako osagaiak edota bertze edozein datu, beraien arteko egoera argi ikusteko moduan sailkatu egiten dira. Helburu nagusia, bisualki informazio bat modu argi batean aurkeztea izango da.

Kanpo Motibazioa: Enpresek hainbat tresna erabili ohi dituzte beren langileak motibatzeko. Baina ordainsarian harreman hertsia egon behar du diruaren eta egiten den lanaren artean, eta gero eta eraginkortasun handiagoa, orduan eta diru gehiago emango da. Lau ordainsari mota bereizten dira: honenbesteko ordainsaria, salmentagatiko ordainsaria, ekoizpen sariak eta akzioak erosteko aukera.

Negozio Distributiboa: Negoziazio motetako bat da. Honetan, alde batek irabazten du besteak galdutakoa. Beraz, alde baten lorpena eta bere irabazia beste alde baten kaltearen emaitza da. Emaitza distribuitu egiten da. Negozio mota hau, zenbagarriak diren alderdietan ematen da. Aldiz, kualitatiboak diren alorretan negoziazio integratiboa eman ohi da, eta hartan inplikatutako alderdi guztiak, neurri batean edo bestean, irabazi egiten dute.

Hiztegia

• bileran → biltzarra, batzarra.
• adostasunik → akordioa, ituna.
• adoretsua → ausarta, kementsua.
• itzala: errespetua, begirunea.
• ahalegindu: saiatu, lehiatu, arduratu.
• menderatzea: gainditzea, garaitzea.
• alboko: ondoko, aldameneko.
• nonbait: antza, itxura, omen.
• lekukoa: tokikoa, testigua.
• erbestetik: atzerritik, estrangeriatik.
• zerikusia → harremana, erlazioa.
• erabat → guztiz, osoro.
• orori → guztiari, denari.
• porrotaren → utsa, hondoratzea.
• egoztea → leporatzea, aurpegiratzea.
• zur eta lur → harriturik, txundituta.
• otuko → bururatuko, asmatuko.
• so → beha, begira.
• etsi → amore eman, errenditu.
• momentu → une, egoera.
• estutasuna → larritasuna, ezinegona.
• pausatu → gelditu, geratu.
• astakirten → astozakil, tontoa.
• jokabide → portaera, jarrera.
• behartzen → derrigortu, premiatu.
• berehala → segituan, azkar.
• lorratzak → aztarnak, arrastoak.
• arras → izugarri, guztiz.
• kuraia → ausardia, kemena.
• ebazpenak → erabakiak, xedapenak.
• egitekoa → eginbeharra, zeregina.
• familiarte → senitarte, familia.
• biltzen → batzen, elkartzen.
• atzenduak → ahaztuak, ahantziak.
• oroitzapen → gomuta, gogorapen.
• zartaduraz → pitzadura, arrakalada.
• arrailduta → pitzatuta, zartatuta.
• ikuspegi → paisaia, bista.
• begiztatzen → ikusten, hautematen.
• erne → adi, prest.
• hanka → zangoa, aztala.
• erabat → guztiz, txit.
• familia → senidia, senitartea.
• argia → azkarra, bizkorra.
• berbakoa → hitzekoa, esanekoa.
• goibeldu → tristatu, penatu.
• azturak → ohiturak, tradizioak.
• bazter → inguru, txoko.
• zatar → itsusi, gaizki.
• tutik → ezer, deus.
• juzgu → irudipen, susmo.
• dirudi → iduri du, ematen du.
• sortaldeko → ekialdeko, eguzkialdeko.
• beratzen → biguntzen, guritzen.
• ahoberoen → berritsuak, kakalariak.
• sesioak → haserreak, liskarrak.
• bukatu → amaitu, akitu.
• fite → azkar, pronto.
• lehiaketa → norgehiagoka, txapelketa.
• latzak → larriak, gogorrak.
• haurridea → senidea, anaia.
• malkartsua: aldapatsua, maldatsua.
• lehertuta → nekatuta, akituta.
• martitzean → asteartean.
• barikuan → ostirala.
• gogoeta → oroitzapen, ideia.
• saihesteak → ekiditea, baztertzea.
• ordeka → ordoki, zelai.
• urderik → txerririk.
• zalantza → duda, ezbaia.
• akats → hankasartze, hutsegite.
• imintzio → keinu, zeinu.
• hitzontzi → ahobero, berritsu.
• aipatu → esan, adierazi.
• tenorea → garaia, ordua.
• pinpilinpauxek → tximeleta, mitxeleta.
• otzanak → apalak, mantsoak.
• tupustean → ezustean, derrepentean.
• arerioak → etsai, izterbegi.
• zeken → zuhur, zikoitz.
• galant → dotore, eder.

Aditz Morfologia

Adibideak:

• n- = pertsona-morfema (ni) -a- =denbora-morfema (orainaldia) -tor =etorri aditzaren erroa.
• g- =pertsona-morfema (gu). -en- =denbora-morfema (ez orainaldia). -bil- =ibili aditzaren erroa. -tza- =pluralgilea (gu). -n =denbora-morfema (iragana).
• d- =pertsona-morfema (nor>hura) -a- =denbora-morfema (orainaldia). -go- =egon aditzaren erroa. -k- =epentetikoa. -i- =predatiboa. -o =pertsona-morfema (nori>hari).
• g- =pertsona-morfema (nor>gu). -in- =denbora-morfema (ez orainaldia). -doa- =joan aditzaren erroa. -z- =pluralgilea (nor). -k- =epentetikoa. -i- =predatiboa. -o- =pertsona-morfema (nori>hari). -n =denbora-morfema (iragana)

Aditz motak eta ezaugarriak

• Aditza:
  • Jokatua: trinkoa (darama), perifrastikoa (eramaten du).
  • Aditz lokuzioak: izena + izan/egin/hartu.
• Aspektua:
  • Perfektua: idatzi dut.
  • Ez perfektua: idazten dut.
  • Ez perfektua bai puntukaria: idazten ari naiz.
  • Ez perfektua bai gertakizuna: -ko/go.
  • 0/ ahalera subj agintera: -ke-.
• Modua:
  • Indikatiboa: darama + bald.
  • Ahalera: -kete.
  • Subj: -dieza, -tzeko, -teko, +n.
• Denbora:
  • +oraina -iragana= etorri da.
  • -oraina +iragana=etorri zen.
  • -oraina -iragana= baletor.
• Pertsona:
  • Nor: ikasten ari dira /haiek\.
  • Nor-Nori: ziezadaten /haiek-niri\.
  • Nor Nork: ditzaket /haiek nik\.
  • Nor nori nork: bazenit /zuk hura niri\