Erliebearen Modelaketa eta Agente Geologikoak

Clasificado en Geología

Escrito el 24 de Julio de 2025 en vasco con un tamaño de 3,45 KB

Harrien Meteorizazioa eta Agente Atmosferikoak

Aire zabalean dauden harriak hondatuz joaten dira, zatikatu arte. Horren ondorioz, klastoak sortu eta mendien hegaletan pilatuz joaten dira.
Klastoak: Edozein tamainako eta jatorriko harri zatiei esaten zaie.
Agente atmosferikoek eragiten dute harriak zatitzea, adibidez: euriak eta elurrak, tenperatura-aldaketek eta gelifrakzioek (harrien arrakaletan sartzen den ura izoztea).
Meteorizazioa: Agente atmosferikoek eragindako prozesu multzoa da.

Hiru meteorizazio mota daude:

Meteorizazio Mekanikoa: Dilatazioaren eta uzkurduren ondorioz, gelifrakzioaren ondorioz eta erortzen diren harriekin talka egitearen ondorioz zatikatzean gertatzen da.
Meteorizazio Kimikoa: Harriak sortzen dituzten mineralak zenbait erreakzio kimikoren eraginez aldatzen dira, eta horren eraginez harriak zatitu egiten dira.
Meteorizazio Biologikoa: Izaki bizidunek harriak zatitu egiten dituztenean gertatzen da.

Agente geologikoek materialak garraiatu eta jalki egiten dituzte. Agente geologiko guztiek higadura, garraioa eta sedimentazioa egiten dituzte.
Higadura: Materialak jatorrizko lekutik kentzea da.
Garraioa: Materialak leku batetik bestera eramatea da.
Bi mota daude:
1. Hondoan zeharreko garraioa: Lurretik garraiatzen dituztenean.
2. Esekidura garraioa: Materiala lurra ukitu gabe garraiatzen duenean.
Sedimentazioa: Agente geologiko batek garraiatzeko ahalmena galdu eta materiala leku batean uzten duenean gertatzen da.

Agente geologiko nagusiak hauek dira:

Elurra pilatzen den lekutik izotza urtzen den lekuraino mugitzen diren izotz-masak dira glaziarrak.

Ur biziak higadura- eta modelatze-ahalmen handiko agente geologikoak dira klima lehorreko lekuetan, euria barra-barra egiten duenean sortzen direnak.

Ibaiak ur-laster iraunkorrak dira. Ur-laster nagusi batean elkartzen dira, eta ibai nagusi horrek, eskuarki, itsasoan isurtzen ditu urak.

Akuiferoak: Lurpeko uren metaketa dira; putzuen bidez ustia ditzakegu.
Modelaketa Karstikoa: Harriak disolbatzean lurpean eta gainazalean utzitako aztarna multzoari deritzo.

Olatuak: Haizeak sortzen ditu. Olatuek itsas ertz malkartsuak higatzen dituzte.
Itsas Lasterrak: Uretako tenperatura eta gazitasunaren ondorioz sortzen dira. Material txikiak garraiatzen dituzte.
Mareak: Ur-masa handien mugimenduak dira, Ilargiaren eta Eguzkiaren grabitateak eraginda. Mareaek olatuen jarduera-eremua handitzen dute.

Arro Sedimentarioak: Lurrazaleko sakonuneak dira, eta haietan sedimentuak pilatzen dira. Haien behealdea pixkanaka ondoratzen da, sedimentuak geruzatan pilatu ahala.