Erreakzio Kimikoak: Motak, Doikuntza eta Oinarrizko Kalkuluak

Erreakzio Kimiko Motak

1. Sintesi-erreakzioak

Bi substantzia edo gehiago (A eta B) konbinatzen dira substantzia konplexuago bat (C) sortzeko.

Formula orokorra: A + B → C

• Erreaktiboak: Gutxienez bi substantzia.
• Produktuak: Substantzia bakar bat sortzen da.

Adibidea: Burdina(III) oxidoaren eraketa (erreakzioa ez dago doituta adibide honetan):
Fe(s) + O2(g) → Fe2O3(s)

2. Deskonposizio-erreakzioak

Substantzia konplexu bat (A) bi substantzia sinpleagoetan edo gehiagotan (B eta C) deskonposatzen da.

Formula orokorra: A → B + C

• Erreaktiboak: Substantzia bakar bat egoten da.
• Produktuak: Bi substantzia edo gehiago sortzen dira.

Adibidea: Uraren deskonposizioa (erreakzioa ez dago doituta adibide honetan):
H2O(l) → H2(g) + O2(g)

3. Azido-base erreakzioak (Neutralizazioa)

Azido batek base batekin erreakzionatzen du gatza eta ura sortzeko. Askotan, baseak hidroxido ioia (OH^-) izaten du.

Formula orokorra: Azidoa + Basea → Gatza + Ura

• Erreaktiboak: Azido bat eta base bat.
• Produktuak: Gatza bat eta ura (H₂O).

4. Desplazamendu-erreakzioak

Elementu batek (C) konposatu batean (AB) dagoen beste elementu bat (B) ordezkatzen edo desplazatzen du.

Formula orokorra: AB + C → AC + B

Erreakzio Kimikoen Doikuntza

Erreakzio kimiko bat doitzean, erreaktiboen eta produktuen formulen aurrean zenbakiak (koefizienteak) jartzen dira, substantzia bakoitzaren kantitate erlatiboa adierazteko.

Formula orokorra: aA + bB → cC + dD

a, b, c, d: Koefiziente estekiometrikoak dira (normalean zenbaki osoak). Erreakzioak doitzeko balio dute, hau da, erreaktiboetan eta produktuetan elementu bakoitzaren atomo kopuru bera dagoela ziurtatzeko (masaren kontserbazioaren legea).

Oinarrizko Kalkulu Kimikoak (Estekiometria)

Atomoak eta Molekulak

• Atomoak: Elementu baten unitate txikiena (adibidez: P, Ni, Fe, K, Xe).
• Molekulak: Bi atomo edo gehiago kimikoki lotuta (adibidez: H₂O, CO₂, HCl, H₂, O₂, Cl₂).

Mol Kontzeptua

• Mol (n): Substantzia-kantitatea neurtzen duen Nazioarteko Sistemako unitatea da.
• Avogadroren konstantea (N_A): Mol batean dagoen partikula (atomo, molekula...) kopurua adierazten du.
  NA = 6,022 x 1023 mol-1
• 1 mol atomo = 6,022 x 10²³ atomo
• 1 mol molekula = 6,022 x 10²³ molekula

Masa Molarra (M)

• Masa molarra (M): Substantzia baten mol baten masa da. Unitateak: gramo zati mol (g/mol).
• Atomoetan: Elementu baten masa molarra (g/mol-etan) taula periodikoko bere masa atomikoaren (u-tan) balio berekoa da.
  Adibidez: Sodioarentzat (Na), A(Na) ≈ 23 u, beraz M(Na) ≈ 23 g/mol.
• Molekuletan: Molekula osatzen duten atomo guztien masa atomikoen batura da (g/mol-etan adierazia).
  Adibidez, urarentzat (H₂O):
  Taula periodikoan: A(H) ≈ 1 u; A(O) ≈ 16 u
  M(H₂O) = 2 * A(H) + 1 * A(O) = (2 * 1) + 16 = 18 g/mol