Errenazimentua eta Erreforma: Gizarte, Kultura eta Arte Aldaketak

Errenazimentua: Gizarte eta Kultura Aldaketak

XV. eta XVI. mendeetan, Europan, aldaketa sakonak gertatu ziren gizartean eta kulturan. Horri Errenazimentua deitu zitzaion.

Humanismoa eta Errenazimentuko Ezaugarriak

Ezaugarriak:

• Erdi Aroan Jainkoa zen erdigunea, baina humanistak gizakiaz arduratu ziren.
• Latinezko eta grezierazko jatorrizko testuetan oinarritu ziren.
• Humanistek egia bilatu zuten, arrazoiaren eta esperientziaren bidez.
• Denetarik jakin nahi zuten.

Humanista Nabarmenak eta Beraien Ekarpenak

• Erasmo Rotterdamgoa: Historia eta filosofia azterketak asko sustatu zituen.
• Tomas Moro: Erlijio-tolerantzia eta lurraren jabetza komuna defendatu zituen.
• Juan Luis Vives: Logika eta metafisika bereizi behar zirela eta naturan oinarritu behar zela adierazi zuen.

Erreforma Protestantea: Kausak eta Ideiak

Kausak: Europako gizarteko sektore batzuetan haserre bizia zegoen Eliza Katolikoaren zenbait ohitura zirela eta.

Erreforma Protestantearen Oinarriak

Ideiak:

• Pertsona fedearen ondorioz salbatzen da.
• Harreman zuzena Jainkoarekin otoitzen bidez.
• Egiaren iturri bakarra liburu santuak dira.
• Zazpi sakramentuetatik bi egiazkoak: bataioa eta eukaristia.
• Ama Birjina eta santuak gurtzea debekatu.
• Aita Santuaren agintea ukatu.

Erreforma Protestantearen Protagonistak

• Martin Luther (Luteranismoa)
• Joan Kalbin (Kalbinismoa)

Erreforma Protestantearen Hedapena

• Luteranismoa oso azkar hedatu zen Alemanian.
• Erlijio-erreformarako mugimenduak sortu ziren.
• Joan Kalbinek predestinazioa azaldu zuen.
• Henrike VIII.ak Eliza Anglikanoa sortu zuen.

Erreforma Protestantearen Ondorioak

• Bi erlijio multzo: protestanteak eta katolikoak.
• Intolerantzia Europa osora zabaldu zen eta zientzia jarduerak debekatu ziren.
• Espainian Inkisizioa jazarri zen.

Errenazimentuko Arte Garaiak eta Kontzeptuak

Quattrocento eta Cinquecento

• Quattrocento: XV. mendean. Aldi horretan Florentzia izan zen kulturaren erdigunea.
• Cinquecento: XVI. mendean. Erroma hiria bihurtu zen erdigune, eta aldi horretan estilo errenazentista Europa osora hedatu zen.

Errenazimentuko Artista eta Pentsalari Nagusiak

• Leonardo da Vinci: 1452an jaio zen Vinci herrian. Adimen eta sormen handia zuen, margolari onenetarikoa izan zen, eta zientzialari bikaina.
• El Greco: Gai erlijiosoak eta erretratuak landu zituen estilo originalez, dramatismoa eta mugimendua erabiliz.

Kontrarreforma eta Kontzeptu Garrantzitsuak

• Kontrarreforma: Eliza Katolikoaren barneko mugimendu erreformatzailea izan zen.
• Anglikanoa: 1534an sortu zen.
• Kontzilioa: Gotzainen eta elizako beste ordezkari batzuen kongresua, dogmari buruz erabakiak hartzeko.
• Perspektiba: Margotzeko teknika bat, objektuen erliebea eta ikuslearekiko distantzia (handia edo txikia) irudikatzeko.
• Nikolas Koperniko: XVI. mendean bizi izan zen.