Espainiako Baserri Paisaiak: Ozeanikoa, Mediterraneoa eta Mendialdekoa

Espainiako Baserri Paisaiak: Tipologia eta Ezaugarriak

Penintsulako Iparraldeko Baserri Paisaia Ozeanikoa

Iberiar penintsulako iparraldea eta ipar-mendebaldea hartzen du.

• Ingurune fisikoa: Erliebe malkartsua, klima ozeaniko euritsua.
• Populamendua: Sakabanatua, tartekatua, herrixkak eta parrokia erdigune. Iraganean, biztanleria ugaria; gaur egun, urria eta zahartua.
• Baserri-ustiategiak: Minifundistak, lursail txikiak, elkarrengandik urrun. Errentagarritasuna murriztua, mekanizazio zailtasunak. Konpontzeko, partzela-kontzentrazioa bultzatzen da.
• Lurzoruaren erabilerak: Abeltzaintzakoak, batez ere.
  • Nekazaritza-azalera txikia: Lehorreko nekazaritza, prezipitazio erregularrak direla eta. Iraganean, polilaborantza, nork bere burua hornitzeko: artoa, patata, fruta-arbolak eta mahatsondoak. Kalitate txarreko lurretan: garagarra edo zekalea. Ekoitzitako produktuen zati bat merkatuan saltzen zen. Gaur egun, nekazaritza espezializatzen ari da.
  • Abeltzaintza: Baserri-jarduera nagusia. Hirietako esne- eta haragi-eskaria dela eta, landa biztanleria urria da. Familia-ustiategi txiki eta ertainak dira nagusi. Kantaurialdean, ustiategiak modernizatu egin dira (ekipamendua).
  • Basogintza: Beste jarduera garrantzitsu bat da, altzairugintzarako edo paper-orea lortzeko.

Barrualdeko Baserri Paisaia Mediterraneoa

Iparraldeko eta hegoaldeko goi-lautadak, eta Ebroren eta Guadalquivirren sakonuneak hartzen ditu.

• Ingurune fisikoa: Erliebe laua, klima mediterraneo kontinentala, udan prezipitazio urriak, tenperatura-alde handiak.
• Populamendua: Kontzentratua. Duero eta Ebroren haranetan, elkarrengandik gertu, herri txikiak. Hegoaldean, elkarrengandik urrun, herri handiak. Biztanleria urria eta zahartua (emigrazioaren ondorioz).
• Ustiategiak: Ebroren eta Dueroren haranetan, ureztatutako lurretan, minifundioa da nagusi. Gaztela, Aragoi, Extremadura eta Andaluziako lehorreko laborantzan, jabetza handiak (latifundioak) dira nagusi.
  • Nekazaritza: Lehorreko laborantza eta laborantza ureztatua.
    • Lehorreko laborantza: Goi-lautadetako paramo eta landazabaletan, eta Ebroren eta Guadalquivirren haranetan (ureztatzen ez diren eremuetan): nekazaritza estentsiboa: zerealak, mahatsondoa, olibondoa.

Iraganean, zerealak lugorriarekin edo lekaleekin txandakatzen ziren, behi-aziendarekin batera ustiatuz. Mahatsondoa eta olibondoa ere landatzen ziren.

Gaur egun, gariaren ekoizpena behera egin du, eta garagarrarena, gora. Lugorri osoaren ordez, erdilugorria erabiltzen da. Ekilorea atsedenaldirako erabiltzen da. Lugorria desagertu egin da. Zerealak (Gaztela eta Leon). Olibadiak eta mahastiak (Guadalquivir haranean, Gaztela-Mantxan, Extremaduran). Mahastiak (Errioxan, Nafarroan, Aragoin).

• Abeltzaintza:
  • Lehorreko laborantzako uztondoak behi-azienda elikatzeko erabiltzen dira, baita Gaztela eta Leongo eta Andaluziako bazka-eremu ureztatuak ere. Guadalquivirren erdialdeko haranean, haragitarako eta zezenketarako behi-azienda hazten da.
  • Mendebaldeko dehesak: Artelatz-basoen eta artadien baso-soiltzearen ondorioz sortuak. Tradizionalki, ardi- eta txerri-azienda bazkatzeko erabiltzen ziren, eta, neurri txikiagoan, behi-azienda; lurren zati baten txandaketa egiten zen. Udako lehorte luzeari aurre egiteko, arteen eta artelatzen fruituak erabiltzen ziren txerriak gizentzeko. Gaur egun, behi-aziendak garrantzi handiagoa du. Ehiza ere sartu da.
• Basogintza: Ohikoa da, Soriako Tierra Pinariegan.

Kostaldeko Baserri Paisaia Mediterraneoa

Mediterraneoko itsasertza eta itsasertz ondoko eremua hartzen ditu.

• Ingurune fisikoa: Laua, kostatik gertu, eta zertxobait menditsua itsasertz ondoan. Klima mediterraneoa (itsasoaren eragina), prezipitazio urriak udan, tenperatura leunak.
• Populamendua: Tradizionalki sakabanatua, baina kontzentraziorako joera duena (kostaldeko eremuetan izan ezik). Biztanleria ugaria zen iraganean, baina urria da gaur egun.
• Ustiategiak: Laborantza ureztatuko eremuetan, minifundioa. Lehorreko eremuetan, ustiategi txiki eta ertainak (Valentzian, Murtzian) eta ertainak (Katalunian).
• Lurzoruaren erabilerak: Nekazaritzakoak, batik bat.
  • Nekazaritza: Lehorreko laborantzan, itsasertz ondoko eremu menditsuetan eta Mallorcako barrualdean: zerealak, mahatsondoa, olibondoa eta arbendolondoak landatzen dira. Laborantza ureztatuak: aire zabaleko barazkigintza goiztiarra, plastikopeko barazkigintza goiztiarra, frutagintza mediterraneoa (zitrikoak, hezurdunen eta pipitadunen fruta-arbolak), fruitu tropikalak (txirimoiondoa, ahuakateondoa) Malagako eta Granadako mendiarteetan, negu oso leunak baitira.
  • Abeltzaintza: Behi- eta txerri-aziendak (Katalunian). Ardi-azienda, lehorreko laborantzako eremuetan.

Mendialdeko Baserri Paisaia

1000 metrotik gorako altitudeko lurralde menditsuak hartzen ditu.

• Ingurune fisikoa: Malda handia, klima hotza, prezipitazio ugariak, neguan elurra.
• Populamendua: Sakabanatua zen. Gaur egun, herri handiagoetan kontzentratzeko joera du.
• Ustiategiak: Txikiak eta pribatuak. Udal-mendi eta belardiak, udalerriko herritarrek soilik ustiatzeko.
  • Nekazaritza: Penintsulako iparraldean, haranen behealdean, baratze-laboreak. Levanteko hegoaldean, arbendolondoak eta olibondoak.
  • Abeltzaintza: Estentsiboa. Penintsulako iparraldean, behi- edo ardi-azienda. Mediterraneoan, ardi-azienda da nagusi.
  • Baso-ustiapena: Handiagoa da iparraldeko mendietan: eukaliptoa, gaztainondoa, haritza eta pagoa.

Galderak Paisaiaren Analisirako

1. Zer elementuk osatzen dute paisaia? Baten bat nagusitzen da? Ikusten den paisaia naturala ala antropikoa da?
2. Zer erliebe mota da? EAEko zein unitatetan kokatuko zenuke? Modelatze formak ikusten dituzu? (topografia, litologia, egitura, modelatze forma, kokapena)
3. Zer landaredi mota bereizten da? Naturala ala antropikoa da? Zein dira haren ezaugarriak eta eragileak?
4. Ur-gorputzak ikusten dira? Zein?
5. Ikusten diren osagaiak eta ezaugarriak kontuan izanda, zer funtzio agertzen da edo dira paisaia horretan?
6. Zure ustez, paisaia horretan natura-gizartea harremanaren arteko lurralde-gaitasun edo arazoren bat hautematen da?