Etika eta Morala: Desberdintasunak, Teoriak eta Giza Eskubideak
Clasificado en Filosofía y ética
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 4,96 KB
Etika eta Morala
Desberdintasunak
Etika eta morala antzeko errealitateak azaltzen dituzten arren, badaude zenbait desberdintasun garrantzitsu:
| Ezaugarria | Etika | Morala |
|---|---|---|
| Fokua | Teorikoa ("pentsatzen den morala") | Praktikoa ("bizitzen den morala") |
| Helburua | Ongirantz bultzatzea, gaizkia ekiditea | Eguneroko bizitzarako aholkuak ematea |
| Arauak | Printzipio orokorrak edo unibertsalak | Gizatalde baten arauak |
| Eragina | Norbanakoaren kontzientzia eta nahimena | Kanpotik zein inkontzienteki |
Deliberazio Morala
Deliberazioa arrakasta lortzeko eta porrota ekiditeko bidea argitzen laguntzen du, ikuspuntu morala kontuan hartuz. Giza duintasuna funtsezkoa da, eta bioetikan garatzen da bereziki, oinarrizko giza eskubideak erreferentziatzat hartuz.
Teoria Etiko Moralak
Etika pertsona guztiok erabiltzen dugu, arau bat onargarria den edo ez hausnartzeko. Teoria etikoek moralaren oinarriak bilatzen dituzte, onargarritasuna eta legitimitatea justifikatzeko, eta agindu edo arau multzo bat dute.
Bertutearen Etika
Ekintza bat etikoki zuzena da pertsona baten bertutea garatzen laguntzen badu. Platonen arabera, justizia da bertute nagusia, beste bertuteen arteko oreka. Aristotelesek 3 bizitza mota bereizten ditu: plazerarena, politikoa eta filosofikoa.
Zoriontasunaren Etika
Portaera bat ona da ikuspuntu moraletik helburu jakin bat lortzea ahalbidetzen badu. Goreneko ongia eta azken helburua bilatzen du, zoriontasunaren kontzeptua desberdina izanik (plazera, autorrealizazioa...). Arauak ezin dira unibertsalak eta beharrezkoak izan.
Eudemonismoa (Aristoteles)
Gizaki guztiok zoriontasuna bilatzen dugula dio. Pertsonen jarduera bakarra pentsatzea eta arrazoitzea da, eta horretarako bertuteak garatu behar ditugu (etikoak eta dianoetikoak).
Epikureismoa
Plazerra da goreneko ongia, baina mina minimizatzea ere garrantzitsua da. 3 desira mota daude: naturalak eta beharrezkoak, naturalak eta ez-beharrezkoak, eta ez-naturalak eta ez-beharrezkoak. Azken hauei uko egin behar diegu.
Estoizismoa
Lege, printzipio edo arrazoi unibertsal batek zuzentzen du unibertsoa. Zoria onartzeak ideal etikora darama, gogoa lasaitzean eta ikaragaiztasunean oinarritzen dena. Helburua aldatu ezin dena ulertu eta onartzea da.
Etika Kristaua
Zoriontasuna Jainkoaren aurrean duina izatean datza, betiko bizitza irabaziz. Jainkoaren legearen parte da, eta 3 arau sortzen ditu: bizitzari eusteko araua, ugaltzeko eta espeziea zaintzeko araua, eta egia bilatzeko araua.
Utilitarismoa
Gehiengoaren interes edo baliagarritasunaren printzipioaren arabera gidatu behar dugu geure portaera. Ekintza bakoitzaren baliagarritasuna kalkulatu behar dugu. Legeen zeregina interes publikoak sustatzea da.
Autonomia Moralaren Etika
Etika heteronomoen kontrakoa da. Gizakiaren ekintzek betebeharrekin bat etorri behar dute. Nietzsche-ren arabera, autonomia ez dute betebehar arrazionalek gidatzen, baizik eta botere-nahimenak.
Kanten Nahimen Onaren Etika
Portaera bat on bihurtzen duena ez da portaera bera, baizik eta asmoa. Kantek 3 ekintza mota bereizten ditu: betebeharraren aurkakoak, betebeharraren araberakoak baina interes edo beldurragatik egindakoak, eta betebeharrarekin errespetuz egindakoak. Azken hauek bakarrik dira moralki onak.
Nietzsche-ren Botere Nahimenaren Etika
Mendebaldeko kulturan esklaboaren moralak izan du arrakasta. Beraz, gure kulturak esklaboen garaipena irudikatzen du. Supergizakia, gizaki berria, izango da transmutazio hori gauzatuko duena. Arrazoimenari uko egin eta zentzumenak, sena eta intuizioa aukeratzen ditu.
Zaintzaren Etika
Mundua harreman-sare bat da, eta hortik besteenganako arduraren errekonozimendua sortzen da. Gizonek eskubideak aldarrikatzen dituzte, emakumeek erantzukizunen gatazka gisa ikusten dituzte arazo moralak.
Giza Eskubideen Auzia
Gizakia izateagatik gutxienez ditugun eskubideak dira. Harremanak, berdintasuna, adierazpen askatasuna, babesa, pribatutasuna eta hezkuntza, besteak beste.
Giza Eskubideen Belaunaldiak
3 belaunalditan sailkatzen dira:
- 1. belaunaldia (XVII-XIX. mendeak): Askatasun-eskubideak edo eskubide indibidualak. Eskubide zibilak eta politikoak barne hartzen dituzte.
- 2. belaunaldia (XIX-XX. mendeak): Berdintasun-eskubideak edo eskubide ekonomiko, sozial eta kulturalak.
- 3. belaunaldia (XX-XXI. mendeak): Eskubide kolektiboak, elkartasun-eskubideak eta sortzen ari diren eskubideak.
Giza Legitimitatea
Estatu bat legitimoa izango da komunitateko kideek indarrean dagoen agintea onartzen badute.