Leizarraga

Lapurtarra (1506-1601) katoliko eta protestanteen arteko tirabirek bete-betean harrapatu. 

Izan ere, erreforma kalbindarraren eraginez sortu ziren Leizarragaren euskarazko lan guztiak. Joana III.A  Albretekoak, Nafarroako erreginak, katolikoen fedea arbuiatu eta Kalbin-en doktrina berriak onartu zituen 1559an. Joana erregina, bada, artean mendean zeuzkan lurraldeetan kalbinismoa ezartzen gogor saiatu zen. 

Hartarako, ordea, herriari egotitutako irakurgaiak behar ziren. Horregatik agindu zioten beskoiztarrari eliza berriaren kristau ikasbudea eta Testamentu Berria euskarara itzul zitzan. 

Joan Perez Lazarragakoa

Joan Perez Lazarragakoa  1567 inguruan, berrogeita hamar orrialdetik gora dituen literatur lana idatzi zuen. Lazarragaren eskuizkribuak lekuko paregabea dugu Arabako euskara zaharra nolakoa zen jakiteko.