Europarrek Ezagutzen Zuten Mundua: XV. Mendean Europako Ezagutza Mugatua Zen

EUROPARREK EZAGUTZEN ZUTEN MUNDUA: XV. mendean europako ezagutza mugatua zen.

Bakarrik ezaguttzen zuten Europa mendebaldeko muturretik, Afrikako Magrebea eta Asiaren ekialdeko lurraldeak (Txina, Kora eta Japonia).

MERKATARITZA EKIALDEAREKIN:

Erdi aroko Europan oso preziatuak ziren ekialde urrunetik ekarritako produktu exotikoak. Merkatariek zetaren bidean barna ekartzen zituzten produktu horiek, Konstantinopla Txinarekin lotzen zuten merkataritza bide sortan barna alegia. 1453. urtean zetaren bidea moztu zen Turkiarrek Konstantinopla konkistatu zutelako eta Bizantziar Inperioa hartu zutelako.

NABIGAZIO AURRERAPENAK:

15. mendean nabegatzea asko erraztu zen nabigazio tresnei esker. Iparrorratza: itsaserta vistan izan Gabe nabigatu ahal zuten, hori gauez nabigatzea erraztu zuen eta hori itsas bidaiak laburtu zituen. Astrolabioa eta Koadranteari esker, latitudea kalkulatu ahal zen. Labainderrak eta Harea-erlojua itsasontziaren nabigazio-abiadura neurtzen lagundu zuten.

DEF.: PORTULANOAK:

Kartografia ere garatu zen. Portulanoak egin zituzten, mapa nautikoak ziren horiek eta nabigatzaileek kontuan izan beharreko itsasertzak, itsasbideak eta oztopoak irudikatzen zituzten.

KARABELA:

Veste ontzi batzuk baino arinagoa, seguruagoa eta zama-edukiera handiagokoa zen.

PORTUGALEN PROIEKTUA:

Sagresen nautika-eskola eskola bat sortu zen zailtusanei aurre egiteko.

LEHENENGO BIDAIAK:

1415an Ceuta, 1419an Madeira, 1431AN Azoreetako uharteak.

INDIAKO BIDEA:

Kristobal Kolon Lisboara joan zen Portugalgo Erregeari Ozeano Atlantikoan barna Asiara iristeko bide berri bat proposatzera. 1497an, Vasco da Gamak zuzendutako flota bat irten zen Lisboatik, flota lau itsasontziz zegoen osatuta. Hamar hilabete pasata espedizioa Indiara iritsi zen. Portugal Indiako ozeanoan presentzia finkatu zen. Geroago, 1500ean, Pedro Alvares Cabralek Brasil aurkitu zuen, Indiara joango zen bidaia Afrikatik gehiegi urrundu zelako.

KOLON AURREKO AMERIKA:

Espainarrek Amerikako herri populatuak aurkitu zituzten, herri horieri Kolonaurreko herri deritze.

DEF.: MAIAK:

Yucatan penintsulan bizi ziren, gaur egundo Mexiko, Guatemala, Belize, El Salvador eta Hondurasko zenbait lurraldeetan ere.

INKAK:

Imperio handia sortu zuten, Ande mendietan finkatuta. Buruzagi gorena Inka zen, eguzkiaren semetzat jotzen zutena.

AZTEKAK:

Herri gerrazalea zen, Mexikoko Haranean bizi ziren. Menderatutako herriei zergak kobratzen zizkieten eta etsai garaituak sakrifikatu egiten zituzten.

GIZARTE ETA EKONOMIA ALDAKETAK:

XVI. mendeko krisi demografikoaren ondoren, Europako biztanleria atzera azten hasi zen XV. mendetik aurrera. Jaiotsa tasak zein heriotza-tasak altuak izaten jarraitu zuten, vaina biztanleria pixkanaka hazten joan zen. 1500 urterako XIV. mendeko izurri beltzaren aurreko biztanle kopurua iritsi zen Europa. Hazkunde hori eragin zuten bai izurriteen birulentzia baxuagoak, bai elikaduran izan ziren hobekuntzek, bestak veste.