Euskal Antzerkia: Oinarrizko Kontzeptuak eta Historia

Oinarrizko Kontzeptuak

Eduki motaren arabera

• Tragedia: Protagonistek amaiera gaiztoa dute. Bukaera tragikoa; heriotza.
• Komedia: Umorezko antzerkia.
• Drama: Tragediako eta komediako elementuez osatua.

Egituraren arabera

Narrazioaren osagai berak ditu:

• Hasierako egoera: Non eta noiz gertatzen den azaltzen du.
• Arazoa: Hasierako egoera aldatzen duen edozein ekintza edo gertakariren bidez aurkezten da.
• Ekintzak: Arazoaren ondoriozko emaitzak dira. Pertsonaien erreakzioak ere ekintzen sailean kokatzen dira.
• Ondorioa: Ekintzen amaiera da. Gertaeren artean beti da bat besteekiko nabarmentzen dena, eta arazoei irtenbidea ematen diena.
• Bukaerako egoera: Obra ixtean lortzen den egoera.

Barne-egiturak trama eta argumentua garatzen ditu. XVI. eta XVII. mendeetan zehar, antzerkiari hiru batasun edo unitate hauek betetzea eskatu zaio:

• Ekintza-batasuna.
• Leku-batasuna.
• Denbora-batasuna.

Euskal Antzerkiaren Sorrera: Herri Antzerkia

• Hasteko, herri antzerkia daukagu. Jatorriari begiratuz gero, honek ere ahozko jardunean izan zuela bere jatorria.
• Herri-antzerkia ez da antzerki konbentzionala. Eskatzen zaizkion pleguetara makurtzen da.
• Euskal herri-antzerkia oso goiztiarra da.
• Berezitasun marka paregabea du, Zuberoan bereziki: Pastoralak.

Pastoralak

• Euskal herri-antzerkiaren agerpenik ezagunenak dira. Erdi Aroan dute jatorria. Europa osoan zabalduta egon zen eta erlijioarekin zuen zerikusia. Zuberoa dugu antzerki europar horren azken aztarna bizi eta kementsua.
• Herriko plazan, jai-giroan eta zerupean egiten da.
• Herriko jende arrunta dira antzezleak.
• Ezin da musika eta dantzarik gabe eman. Kantuan antzezten da.
• Ekitaldiaren eta agerraldiaren arteko bereizketarik egin gabe.
• Leku-denboraren batasunak ez dira aintzat hartzen.
• Hiru edo lau ordu irauten du antzezpenak.
• XX. mendeko euskal pertsonaia historikoak izan ohi dira gaia.

Pastoral bakoitzak honako zati hauek ditu:

1. Hasierako desfilea.
2. Hitzaurrea.
3. Istorioaren antzezpena.
4. Epilogoa.

Antzerki Modernoa

• Euskal antzerkiak XX. mendeko gerra-aldian ezagutu zuen bere urrezko aroa.

Garai hartako antzerkiaren ezaugarriak:

• Eskakizun maila apaleko ikusleentzat egiten dira obrak.
• Ez da sakontzen, ez pertsonaien azterketan, ez traman.
• Ohitura onen, bizimodu lasaiaren eta gatazka arinen errepresentazioa.
• Industrializazioaren ondorioz, euskal gizartean sortzen diren gatazka politiko eta sozialak zeharka baino ez dira erakusten.
• Nekazaritza- eta arrantza-giroko gizarteari zuzendutako obrak dira gehienak. Abertzaletasunaren inguruko kezkak hurbiletik jarraitzen dira.
• Hizkuntza-maila txukun eta apaina gordetzen dute.
• Funtsean, denbora pasatzeko antzerkia da.