Euskal Herriko Industrializazioa: XIX. Mendetik Gaur Egunera

Euskal Industria 1850 eta 1975 Bitartean

Euskal Industrializazioaren Hasiera

Euskal industrializazioaren hasiera goiztiarra izan zen Espainiako beste eskualde batzuekin alderatuz gero. Hainbat arrazoi egon ziren:

• Eskulangintza-tradizio luzea.
• Merkataritza-burgesia ekintzailea.
• Hazkunde demografikoaren eraginez, eskulanaren eta industria-produktuen merkatuen gorakada.

Industrializazioaren Garapena Probintzia Bakoitzean

Bizkaia

Bizkaian, industriak XIX. mendearen azken laurdenean egin zuen gora, faktore mesedegarriei esker:

• Fosforo gutxiko burdina-meategiek balioa irabazi zuten, oso ona baitzen Bessemer eta Martin Siemens bihurgailuetan erabiltzeko.
• 1868ko meatze-legeak minerala Britainia Handira esportatzea bultzatu zuen, eta horri esker, kapitalak pilatu ziren, industria moderno eta lehiakorra sortuz.
• Nerbioi itsasadarrean azpiegiturak hobetu ziren, ibaiko garraioa hobetuz.
• Kapitala eta zerbitzuak bermatzeko moduko finantza- eta banku-sistema sortu zen.
• Ekoizpena siderurgian, eraldatu metalikoetan eta ontzioletan espezializatu zen.

Gipuzkoa

Gipuzkoan, industrializazioa XIX. mendearen bigarren erdian hasi zen, burgesiaren eginkizun aktiboari esker. Ekoizpena dibertsifikatuagoa izan zen: metalurgia, ehungintza, papera eta zementua. Haran desberdinetan kokatu zen (orekatuagoa).

Araba

Araban, prozesua askoz geroago gertatu zen. XX. mendearen hasieran, fabrika metalurgikoak eta nekazaritzako produktuen fabrikak ezarri ziren Vitoria-Gasteizen.

XX. Mendearen Lehen Herena

XX. mendearen lehen herenean, euskal industrian nazioarteko egoerak eragina izan zuen, alde batetik, onak (Lehen Mundu Gerra eta Primo de Riveraren diktadura) eta, bestetik, txarrak (1929ko krisia).

Gerra Zibila eta Gerraostea

Gerra Zibilean eta gerraostean, geldialdia gertatu zen, "autarkia" zela eta, modernizazioari traba egiten zion politika protekzionista ezarri zelako.

"Desarrollismoaren" Aldia (1960-1975)

"Desarrollismoaren" aldian (1960-1975), Bizkaian eta Gipuzkoan industriak gora egin zuen, eta Araban industria garatzen hasi zen.

• Bizkaian, industria gehien Bilbo Handian pilatu zen, batez ere Barakaldon, Sestaon eta Trapagaran (industria astuna). Gero, Basaurira, Galdakaora eta Durangoaldera hedatu zen, eta Donostialdearekin lotzen zen Deba, Urola eta Oria Gipuzkoako haranetatik.
• Gipuzkoan, industria Deba, Urola eta Oria ibaien haranetatik barreiatu zen, eta azken hori Donostiako pilaketarekin lotu zen.
• Araban, industrializazioa sendotu zen. Horren arrazoiak Vitoria-Gasteizko Udalak industria-lurzorua prestatzea, eskainitako zerga-salbuespenak eta Gipuzkoako eta Bizkaiko industria hedatzea izan ziren.