Ezagutza: Subjektua eta Jomuga

Zer da Ezagutza Ezagutu diogunean edo objetu bat edo gauzen egoera antzematea helburu duen jarduera bati buruz ari gara. Jarduera orretan bi mutur bereizten dira: batetik subjektua ezagutzeko ekintzaren protagonista eta bestetik objetua ekintza horren jomuga. Ezagutzaren ekintza bera eta jarduera horren emaitza ezagutza deritzoguna bereizten ditugu. Ezagutzaren jarduera egitearen bilakaerarekin lotuta dago eta egiasko emaitzak lortzen du xede.

Ezagutza Mailak

Iritzia Ezagutza egoera horretan subjektuak zerbait egiatzat duhala denaren ziurtasunik gabe:

1. Ikuspuntu Objetiboa: Pertzonak ez du justifikasiorik aurkitzen.
2. Ikuspuntu Subjetiboa / Sinesmena: Pertzona bat ziur dago petzatzen duena egia denes, baina ezin du pentzatzen duen horri buruzguztientzat onargarria den justifikasiorik eman. Jakintza iritzi oinarriduna da, jakintza zentzu hertzian bai subjetiboki bai objetiboki. Alegia, nik 'P' dakit esaten duena subjetiboki sinetzirik dago dakien horretas.

Egia

Egia itzaren gaur egungo ezanaiak mundu greko, latindar, eta hebrearren egiatzat zutenaren ezaugarriak ditu. Grekoek 'Aletheia' erabiltzen du, eta hau guztia ezan nahi du: eskutatuta ez dagoena, agerikoa dena, aurkitutakoa. Latinezko 'Veritas' terminoak zehatz eta zorrotz itzegitea adierasten du. Hebrees 'Emunah' hitzak egia adierasten du konfiantzaren sentzua.

Egia Irispideak

Esakune baten egia edo faltsutasuna bereisteko jarraibide edo erregela harekiko segurtasun gogamena ematen digute. Autoritatea baiestapen bat egiazkotzat onartzen da, sinesgarritasuna egozten sahion norbaitengatik datorrenean sinesgarritasun hori ematen dio: bai gai bati buruz duen ezagutzak, bai konfiantzak. Tradizio egiaskotzat jotzen da aurreko belaunaldietatik jaso dena eta denbora luzez egiaskotzat onartu dena. Ebidentzia froga objetiboetan era intersubjetiboan frogagarriak oinarritzen den irispidea da, froga arrasionalak.

Egia Elkar Egoki Gisa

Teoria hori gure kulturaren sen oneko iruditzen siguna jasotzen duen egia ulertzeko modua da. Egia hau dela baiestatzen du esten edo pentzatzen dugunaren eta errealitatearen arteko elkarrekikotasuna edo egokitzapena. Teoria orrek defendatzen du egia esakune batzuen esaugarria dela. Ez du ematen prosedura argirik pentzaturaren eta errealitatearen artean elkarrekikotasunaren baden ikertzeko.

Egia Koerentzia Gisa

Gure esgutza ekintzak ez daude isolatuta, esagutza beri bakoitza aurretiko multzo egituratu baten txertatzen da. Koerentziaren teoriaren arabera, ezagutza berri hori egiaskoa izango da txertatzen den sistemarekiko. Horregaitik gaiberatzen da egiaskoa dena koerentziaren teoriaren arabera. Egia koerentzia gisalantzen duen teoriak garapen andia izan du zientzia formuletan.