Filosofia Helenistikoa: Eskola Nagusiak

Eskola Helenistikoak: Sarrera eta Testuingurua

Kristo aurreko 323. urtean Alexandro Handia hiltzeaz batera hasten den historiako aldia da helenismoa. Garai honetan, filosofia helenistikoaren gogoetagai nagusia etika izan zen. Autoritarismo monarkikoa hedatzeaz eta nagusitzeaz batera, sasoi hartako pentsalari eta filosofoek gogotsu ekin zioten zorion indibiduala lortzeko biderik onena zein izan zitekeen bilatzeari.

Aldi honetan hiru eskola helenistiko garrantzitsu sortu ziren: Epikureismoa, Estoizismoa eta Eszeptizismoa.

Epikureismoa: Plazera eta Ataraxia

Epikureismoa Epikuro Samoskoak Atenasen sortutako filosofia-eskola da, zorionaren bilaketa helburu nagusi duena. Zorion hori mina saihestean eta plazerez gozatzean oinarritzen da, baina neurritasunetik eta zentzutasunetik abiatuta. Plazera, Epikuroren arabera, ez da gehiegikerietan bilatu behar, horrek sufrimendua ekar baitezake.

Epikurok plazerak hiru multzotan sailkatu zituen:

• Berezkoak eta premiazkoak: Biziraupenerako ezinbestekoak dira, adibidez, jan-edatea edo arropa. Hauek neurriz asetzea funtsezkoa da zorionerako.
• Berezkoak baina ez premiazkoak: Adibidez, jaki finak. Ez dira beharrezkoak, eta horiek ez asetzearen ondorioz sufritzea saihestu behar da.
• Ez berezkoak ez premiazkoak: Ospea edo aberastasuna lortzeko irrika. Hauek ase ezin izateak sufrimendua sortzen du, eta baztertu behar dira.

Epikurorentzat, zorionaren oinarria ataraxia edo asaldagaiztasuna da, barne-barealdia lortzea. Horretarako, desira natural eta premiazkoak asetzea eta naturarekin harmoniaz bizitzea beharrezkoa da. Filosofia honen oinarrian plazera eta oreka uztartzea dago, zorion betea erdiesteko.

Estoizismoa: Patuaren Onarpena eta Apatia

Estoizismoa Zenon Zitiokoak K.a. III. mendearen hasieran sortutako filosofia-eskola da. Greziako eta erromatar munduko jarraitzaile asko erakarri zituen, batez ere etikaren alorrean egindako ekarpenengatik. Estoikoek uste zuten naturan lege kosmiko zurrun eta aldaezina dagoela, unibertso osoa gobernatzen duena. Lege hori arrazionala denez, gizakiok ulertu eta gure bizitza horren arabera moldatu behar dugu.

Estoikoen arabera, destinoak aurrez ezarria duen bidea ezin da aldatu, baina patuaren aurrean dugun jarrera gure esku dago. Horregatik, haien iritziz, jokabiderik zuzenena patuak dakarrena apatiaz, hau da, asaldurarik gabe, onartzea da. Zentzugabea da halabeharrezko lege kosmiko horren aurka borrokatzea; horrek zoriona galarazi eta sufrimendua areagotzen du.

Zorionaren gakoa, estoikoen ustez, destinoaren gorabeherek sortutako asaldura emozionalak gainditzea da. Gizakiak bere burua gobernatu eta egoera guztietan adorez eta barne-lasaitasunez jokatzen ikasi behar du. Jarrera hori bertutearen eta jakinduriaren adierazpen gorena da. Horrela, zoriona ez dago kanpoko egoeren mende, baizik eta norberak patua bakez eta erabateko onarpenarekin bizitzeko duen gaitasunean datza.

Eszeptizismoa: Egia Absolutuaren Ezintasuna eta Epokhe

Eszeptizismoa Pirron Eliskoak K.a. III. mendearen hasieran sortutako eskola filosofikoa da, eta bere tesi nagusia egia absolutua ezagutzera iristea ezinezkoa dela da. Eszeptikoen arabera, gizakiok itxura hutsak baino ezin ditugu ezagutu, eta benetako errealitatea nolakoa den jakiteko gaitasunik ez dugu. Ondorioz, ez dago gure ezagutzak ziurtasun osoz egiazkoak direnik esaterik, eta edozein iritziren alde nahiz aurka zenbait argudio aurki daitezke beti.

Hori dela eta, eszeptikoek muturreko jarrerak saihesteko gomendatzen zuten, eta iritziak emateari uko egitea proposatzen zuten, hau da, epokhe izeneko jarrera hartzea (grezieraz, “judizioa etetea”). Haien ustez, iritzia emateari uko egiteak espiritua lasaitzeko eta erabateko bakean bizitzeko aukera ematen du, hau baita eszeptikoen ustez gizon-emakumeok lor dezakegun on gorena.

Eszeptizismoak ezin du sistema zientifiko edo filosofiko erabatekoak eraikitzea sustatu, errealitatea erlatiboa dela eta norberak hautematen duenaren araberakoa dela onartzen duelako. Hala ere, jarrera ireki eta tolerantea izateko aukera eskaintzen du, beste iritziak modu kritikoan baina errespetuz aztertuz. Beraz, egia absolutua ezin ezagutu arren, espiritu sosegatua eta besteekiko tolerantzia lortzeko bide bat proposatzen du eszeptizismoak.