Frankismoa Espainian: Ezaugarriak, Oinarriak eta Errepresioa

Frankismoa Espainian: Ezaugarriak, Oinarriak eta Errepresioa (1939-1975)

Frankismoaren Ezaugarri Nagusiak

1939tik 1975ra bitartean, Espainian, Francisco Franco jeneralak zuzendutako erregimen diktatoriala ezarri zen, frankismoa izenez ezaguna. Frankismoak ezarritako estatua Gerra Zibilak soilik zilegitu zuen, eta muturreko autoritarismoa izan zuen bereizgarri. Hona hemen bere ezaugarri nagusiak:

• Totalitarismoa: Italiako eta Alemaniako eredu faxistetan inspiratutako diktadura izan zen.
• Kaudillismoa: Franco, "Espainiako Burua" edo "Kaudilloa", Estatuko burua eta, urte askotan, gobernuko presidentea ere izan zen.
• Estatuaren ikusmolde batasunzalea eta zentralista: Erregionalismo eta nazionalismo periferiko oro gogor zapaldu zituen.
• Oposizioa zapaltzea: Errepublikazale guztien kontrako jazarpen bortitza burutu zuen.
• Komunikabideak kontrolatzea: Zentsura zorrotza ezarri zuen, informazioa eta adierazpen askatasuna mugatuz.

Frankismoaren Zutabeak

Francoren diktadurak hiru zutabe nagusi izan zituen:

• Armada: Esku-hartze aktiboa izan zuen boterean; ministro eta gobernadore zibil asko militarrak ziren.
• Alderdi bakarra (Falange Española Tradicionalista y de las JONS): Erregimenari oinarri ideologikoak eman zizkion, komunikabideak kontrolatu zituen eta administrazio kargu ugari bere gain hartu zituen.
• Eliza katolikoa: Hezkuntza sistemaren kontrola izan zuen eta Espainiako gizarte osoa katolizismoaren balioetan hezi zuen.

Gizartearen Jarrera Frankismoaren Aurrean

• Ekonomia eta gizarte eliteak: Hasieratik diktaduraren alde egin zuten.
• Erdiko klasea: Jarrera pasiboa eta apolitikoa hartu zuen.
• Langile klasea: Errepresioaren beldurrez, hasieran jarrera pasiboa izan zuen, baina denborarekin oposizio aktiboa garatu zuen.

Mugimendu Nazionala: Frankismoaren Oinarri Politikoa

Estatu frankistaren egitura politikoaren oinarrian, "Mugimendu Nazionala" izeneko talde multzoa zegoen:

• 1936ko matxinadari atxikimendu baldintzatugabea adierazi ziotenak: Falangistak, karlistak, eta abar.
• Gerran zehar ideal frankistekin bat egin zutenak: Errepublikano erradikal batzuk, CEDAko kideak, eta abar.
• Eliza katolikoak sortutako elkarteak edo presio taldeak: Asociación Católica Nacional de Propagandistas (ACNdP) eta Opus Dei, besteak beste.

Errepresio Frankista

1936tik aurrera, matxinoak nagusitu ziren lurraldeetan, Errepublikaren alde egin zuten mugimendu eta ideologia guztiak deuseztatu ziren. "Espainaren etsai" deitzen zieten, eta bereizkeriarik gabe haien kontra erabili zuten bortizkeria: atxiloketak, jendaurreko jipoiak, fusilatzeak, eta abar.

Gatazka amaitzeak ez zuen bortizkeriaren amaiera ekarri; aitzitik, errepresioa instituzionalizatu egin zen. Frankismoak ez zuen gerra gainditzeko eta adiskidetzea sustatzeko borondaterik erakutsi. Horretarako, hainbat lege ezarri zituen:

• Erantzunkizun Politikoen Legea (1939): Gerra Zibilean Errepublikaren alde egindakoak zigortzeko.
• Komunismoa eta Masoneria Zapaltzeko Legea (1940): Ideologia horiek debekatu eta jazartzeko.

Errepresioaren Dimentsioa

Gerra garaian, prozesu gehienak militarrek epaitu zituzten gerra-kontseiluetan. Zapalketa frankistaren ondorioz, uste da 150.000 lagun inguru exekutatu zituztela arrazoi politikoengatik. Espetxeratu kopuruari dagokionez, 280.000 preso inguru zeuden espetxeetan pilatuta, higiene baldintza txarretan, heriotza-tasa handituz. Zigortuetako asko langile-batailoietara bidali zituzten, lan behartuak egitera.

Agintariek hartutako errepresio neurri guztiak eredugarritasunari eta zigorraren ideiari lotuta egon ziren, beldurra zabalduz eta edozein disidentzia saiakera isilduz. Alderdien, sindikatuen eta "garaituekin" lotutako entitateen ondasunak ere desjabetu zituzten. Funtzionarioen eta administrazio publikoko langileen artean garbiketa handia egin zuten, eta gaztelania ez ziren hizkuntza eta kultura guztiak debekatu eta zapaldu zituzten.

Ordena Publikoko Auzitegia (TOP)

1963ra arte, armada izan zen errepresio politika gauzatzeko baliabide nagusia. Urte horretan, gobernuak Ordena Publikoko Auzitegia (TOP) sortu zuen, izaera bortitza ez zuten delitu politikoak epaitzeko, frankismoaren aurkako oposizioa gero eta handiagoa zelako.