Friedrich Nietzsche: Filosofo Alemaniarra

BIOGRAFIA:

Friedrich Nietzsche (1844-1900) filosofo alemaniarra izan zen, moraltasun tradizionalari egindako kritikagatik eta 'gaingizonaren' kontzeptuagatik ezaguna. Filologia klasikoko irakasle karrera baten ondoren, osasun arazoengatik erretiratu zen. 'Horrela hitz egin zuen Zaratustrak' eta 'Moralaren genealogia' bezalako eragin handiko lanak idatzi zituen, non 'betiereko itzulera' bezalako ideiak garatu eta ezarritako balio moralak zalantzan jarri zituen. Haren ondarea aztergai eta eztabaidagai izaten jarraitzen du filosofia garaikidean.

KRISTAUTASUNARI KRITIKA:

Nietzschek kristautasunari kritika handia egiten dio, moraltasun kristaua arbuiatzera eta mundua idealismo transzendentalaren aldeko bizitza lurtarraren ukazio gisa hautematera bideratuz. Nietzschek argudiatzen du kristautasunak balio dekadente eta nihilistetan oinarritutako moral bat sustatzen duela ahulentzat eta esklaboentzat. 'Jainkoaren heriotza' proposatzen du gizabanakoaren emantzipaziorako urrats gisa, eta 'gaingizon' bat sortzearen alde egiten du, bere balio propioak ezartzeko eta moral tradizionalaren mugak gainditzeko. Gamelua, lehoia eta haurra bezalako metaforak erabiltzen ditu eraldaketa-prozesu hori eta moraltasun konbentzionala gainditzeko, norbanakoa sinesmen eta balio tradizionalek ezarritako murrizketetatik askatzeko beharra azpimarratuz, potentzial osoa lortzeko.

BOTERE-NAHIMENA...

Nietzsche-ek argudiatzen du botere-nahia, bizitza indar-jokoa dena, gizabanakoak bere burua hobetzeko eta gainditzeko ahaleginetan ari dela. Hori da supergizakia, bizitza aintzat hartzen duen eta etengabe gauzak hobetzeko asmorik duena. Gizakiak botere-nahia erabiliz, arau eta balio berriak ezartzen ditu, eta mundu metafisikoaren hutsaleria baztertzen du. Botere-nahia ez da besteak mendean hartzea, baizik eta bere buruan uste sendoa eta osoa izatea. Ezagutza ere botere-nahiaren menpe dago, eta botere-nahiaren aitzindari izatea garrantzitsua da. Horrek gertakarien zirkularitatea eta etengabea eragiten du, bizitza aintzakotzat hartuz eta betiereko itzulera sortuz.

APOLINEOA ETA DIONISIAKOA:

Nietzschek Apolo eta Dionisos jainkoen bidez adierazten ditu arrazoia eta sentimenduak. Apolok arrazoia, ordena eta perfekzioa sinbolizatzen ditu, eta Dionisosek, berriz, sentimendu tragikoak, iluntasuna eta grina. Nietzschek argudiatzen du bizitzaren ulermen osoa ezin dela arrazoimenera bakarrik mugatu, baizik eta giza sentimenduak eta grinak ere hartu behar dituela, Dionisosen figurak erakusten duen bezala. Gainera, adierazi du egiaren eta munduaren kontzepzio tradizionalak dekadente eta sinplista interpretatu ohi direla, eta sinboloak eta irudimena ez direla objektiboak, baizik eta giza esperientziek eta emozioek sortzen dituztela. Azkenik, Nietzschek Apoloren eta Dionisosen koexistentziaren alde egiten du, argudiatuz bi figura horiek beharrezkoak direla giza ulermenerako eta munduaren interpretaziorako, eta filosofiak ikuspegi estetikoa hartu behar duela, arrazoia eta pasioa balioesteko.

NIHILISMOA ETA BALOREEN TRANSMUTAZIOA:

Nietzschek argudiatzen du nihilismoa balio tradizionalen galeraren aurrean sortzen dela, krisi existentziala sortuz. Bi erantzun proposatzen ditu: nihilismo pasiboa, zentzurik ezarekin etsita, eta aktiboa, non gizabanakoak bere balioak birdefinitzen dituen. Moral konbentzionala kritikatzen du, boterean oinarritutako 'jaunena' eta mendetasunean oinarritutako 'esklaboena' bereiziz. Bizitzaren baieztapenean eta botere-borondatean oinarritutako moralaren alde egiten du. Nietzscheren ustez, nihilismoa balio tradizionalen galeratik sortzen da, eta horrek krisi existentziala eragiten du. Bi erantzun proposatzen ditu: nihilismo pasiboa, zentzurik ezaren aurrean etsita dagoena, eta aktiboa, gizabanakoak bere balioak birdefinitzen dituena. Moral konbentzionala kritikatzen du, boterean oinarritutako 'jaunena' eta mendetasunean oinarritutako 'esklaboena' bereiziz. Bizitzaren baieztapenean eta botere-borondatean oinarritutako moralaren alde egiten du.

ERLIJIO-A MARXEN FIOSFIAN:

KarlEK Hegelen filosofiari kritika nabarmena egin zion, bere ustez, gizartearen baldintzak aztertu beharrean espekulazio abstraktuan oinarritzen zela. Marxek defendatzen zuen errealitate materiala giza kontzientziaren oinarria zela, eta Estatuaren mesedetan jokatzen zuela. Nietzschek ere kritikatu zuen Hegelen filosofia, eskema kontzeptual zurrun batera murrizteko saiakeraren ondorioz. Gainera, Nietzschek ezagutza sakonagoa eta giza gogamenaren analisiaren bidez bere burua ezagutzeko beharra aldarrikatu zuen. Marxek esaten zuen esaldi famatu bat da: 'la religión es el opio del pueblo' argudiatuz goikoek, politikariek edo erregeek erlijioa erabiltzen dutela heria menperatzeko eta kontrolpean edukitzeko.